عوامل وتاثيرات بحران مالي واقتصادي جهاني

حکومتها به هنگام بحران مالي واقتصادي پول زيادي را يا با سود اندک ويا به هدف رشد اقتصادي دربازارها زرق کردند. چنين کاري نمي تواند تا ابد ادامه يابد زيرا خطراتي را درپي دارد. اينکه چرا حکومتها وبانکهاي اسکناس يا بانکهايي که نوت را چاپ مي کنند دراين وضع قرار گرفتند، مسئله اي که " يوتا واسر رب " بدان پاسخ مي گويد:

تاريخ ما دريازدهم سپتمبر 2001 شروع مي شود. درآن هنگام " الين گرين سپين" رئيس بانک اسکناس ايالات متحده امريکا سود قيادي را تايک درصد پايين آورد. اين کار را به دليل ترسي انجام داد که ازناحيه رکود اقتصادي احساس مي کرد. آن وقت فکرمي شد هرکس پس انداز مي کند احمق است. پدران خانواده ها تصميم گرفتند خانه بخرند. کريدتها ارزان شده بود. مردم خانه مي خريدند به اميد اينکه پس ازاندک زماني قيمت خانه ها بلند مي رود وايشان خانه ها را مي فروشند. اين تجارت رونق گرفته بود.دين بيکر يک محقق اقتصاد دان وبانکر از مرکز تحقيقات سياسي واقتصادي واشنگتن دراين مورد گفته است :

" کاملاً معلوم بود که در( درپوقانهء ) بازار خريد وفروش خانه ها بسيارپف شده است ، بناءً ديريا زود مي ترکد و پيامدهاي جدي اي خواهد داشت ".

به نظراو درتاريخ ما بانکداراني هم وجود دارند که با ميل کريدت ا مي دهند ، تقريباً بدون خطر.تقاضاي پدرخانواده ها هم بسياربه سهولت دراوراق بهادار تاويل شد وبه فروش رسانده شد. لاکن درسال 2007 سود کريدتها بلند رفت و قميت خانه ها پايين آمد. بسياري نتوانستند کريدتهاي شان را ادا کنند.

صداي زنگ وال استريت

درماه مارچ 2008 همه تاريخ ما با تمام ثقلت و وزنش دروال ستريت نشست. حال کساني که داراي اوراق بهاداري بودند که ارزش آنها پايين آمده بود، يعني قيمت اسمي آنها بلند ولي قيمت واقعي آنها پايين آمده بود، مي بايست قيمتها را کاهش دهند و اين درسطح جهاني بالغ بر هزاران مليارد دالر مي شد. بانکها دچار بي اعتمادي شده بودند وديگر پول قرض نمي دادند، زيرا اينها نمي دانستند کي ، چقدر اواراق بها دار قيمت باخته دارد. بدين ترتيب مرکز ثقل کاربانکي دچارسقوط شد. حکومت ايالات متحده امريکا به آنها کمک کرد وپول داد. به شرکت بزرگ " لهمان برادرز" کمکي صورت نگرفت. اين شرکت ورشکسته شد.بانک سرمايه گذاري ورشکسته شد. تقريباً اينگونه ورشکستگيهاي مالي درآلمان، بريتانياي کبير، دنمارک وسايرکشورها رونما شد. بلاخره جورج دبليوبوش رئيس جمهور وقت ايالات متحده امريکا تصميم گرفت با 700 مليارد دالر ازبانکهاي کشورش حمايت کند.

انگلا مرکل صدراعظم آلمان فدرال چنان تضميني داد که تا کنون سابقه نداشته است. اوگفت:" ما به کساني که پس انداز مي کنند مي گوييم که سپرده هاي شما مصوون اند. حکومت فدرالي آلمان نيز ازآن حمايت مي کند".

آيسلند کوشيد بانکهايش را دولتي سازد، زيرا همه سيستم مالي اين کشور ازکارافتاده ودرمرز سقوط رسيده بود.

بانکهاي اسکناس با خود توافق کردند وهزاران مليارد دالر اضافي را دردسترس موسسات مالي شان گذاشتند وسود قيادي را بطور مفرطي پايين آوردند. بانک مرکزي اروپا سود قيادي را از 4.25 درصد به يک درصد پايين آورد. بانک اسکناس ايالات متحده امريکا سياست هيچ سود نگرفتن را انتخاب کرد. نظام مالي نجات يافت، اما بحران اکنون براقتصاد واقعي يعني اقتصاد توليدي حمله آورد. نخستين ضربه اخطار آميز را صنايع موترسازي خورد. شاخه هاي ديگر بدنبال آن مزه آن را چشيدند. حکومت دربرابراين حادثه با امتيازات مالياتي ، تخفيفها وامتيازات ايستادگي کرد.

با ايهنمه قريب درسطح جهاني رشد اقتصادي درسال 2009 پايين آمد. درحوزه واحد پولي يورو ، کارشناسان فکرمي کنند که اين کاهش رشد اقتصادي به تناسب سال پيشتر 4 درصد کمتر باشد. اروپاي شرقي بيشترازهمه مناطق جهان ازاين بحران آسيب ديد. بنا برآمار صندوق بين المللي پول براي کشور ليتاوي اين بحران اقتصادي به بهاي يک چهارم همه درآمد ناخالص داخلي اش تمام شده است. برعکس چين ، هند وبرازيل بازهم به رشد اقتصادي شان ادامه دادند. کشورهاي نوخاسته صنعتي ناگهان به نيروي محرکه دراين بحران جهاني تبديل شدند.

سران جهان چندين کنفرانس مالي تشکيل دادند. کنفرانس سران گروه 20 تصميم گرفت که نظام مالي بايد درسطح جهاني تنظيم شود. انگلا مرکل صدراعظم آلمان فدرال هنگامي که درسال 2009 از کنفرانس پيتس بورگ برگشت گفت:

" مابراي ماليه دهندگان آلماني اکنون يک امنيت بزرگ را با خود آورد ايم وآن اينکه ديگر چنين بحراني تکرارنمي شود".

آيا تاريخ ما چنين پايان يافته است؟ پيش بيني رشد اقتصادي سال 2010 حاکي ازوضع بهتري است ودرکل رشد اقتصادي وجود دارد.اما عجالتاً دربرابراين سوال که آيا توفان سپري شده است، يک جواب دقيق نمي توان داد.هنوز هم معضلاتي وجود دارند. ازجمله اينکه معلوم نيست تا چه اندازه اوارق بها دار ارزش باخته دربانکها وجود دارند. دومنيک شتراوس کان رئيس صندوق بين المللي پول براين نظراست که درست نصف باخت نظام مالي بين المللي فرو خوابيده است . بانکها دوباره به معاملات پرخطرشان برگشته اند.

دويچه بانک درمعاملات سرمايه گذاري اش ، فايده مي برد بنابه اظهار ديرک مولر تاجر بورسها اين تنها دويجه بانک نيست که سود مي برد. او مي گويد:" وقتي که به بانکهاي انگلو ساکسون نظراندازيم ديده مي شود که مسئله درنزد آنها دراماتيک تراست. تايرهاي بزرگي را به عزم سفربسته اند، تايرهايي که داغ اند. بازهم امکان خطرات زيادتر ازآنچه درسالهاي اخيرصورت گرفته وجود دارد".

حکومتها قسماً به دليل پولي که براي رشد اقتصادي زرق کرده اند قرضدارشده اند. اين بدان معنا است که درآينده ماليات بلند ومخارج دولتي کاهش مي يابد. اين امر رشد اقتصادي را زيرفشارقرار مي دهد. بنابراين باز پول ارزان به بازارمي آيد. يعني دقيقاً هم مانند تاريخ ما. بانک مرکزي اين رابايد جمع کند ورنه تاريخ ما تکرارمي شود.

يوتا واسر رب/ رسول رحيم

ويراستار: صفي ابراهيم خيل