Pekin’de kısmi adalet reformu

Çin Halk Cumhuriyeti adalet sisteminde kısmi de olsa reforma gidiyor. Kamu güvenliği ve adalet bakanlıkları, Çin Yüksek Mahkemesi ve Başsavcılığı’nın ortak kararnamesine göre bundan böyle idam cezasının verilmesinde daha titiz ve ılımlı davranılacak. Gizli idamlar ve işkenceyle ifade almalar tarihe karışacak. İdam cezasının temyiziyle ilgili davalarda da bir üst mahkeme yetkili olacak.

Yönetimin son kararnamesine göre, idam kararını temyiz davaları kamuya açık olacak ve son sözü yargıtay ağır ceza dairesi hakimleri söyleyecek. Bu da davaya ilgi duyan herkesin duruşmalara katılabilmesi anlamına geliyor. Aynı zamanda yargıtaydaki temyiz davalarında şahit de dinlenebilecek. Dava dosyalarının kabarıklığı nedeniyle adli makamlar şimdiye kadar muhakeme usüllerindeki şartları tam olarak yerine getiremiyordu.

Şahitler dinlenmiyor

Pekin’deki idam cezasının kaldırılması için gayret gösteren Açık Anayasa Enstitüsü’nün uzmanlarından Yao Yao, yeniliklerin etkisiz kalmayacağını söylüyor: “Çin’deki adi suçlarla ilgili davalarda bile şahitlerin mahkemede dinlenmesi mümkün olmuyor. Bu durumdda sanığın adil bir şekilde yargılandığı söylenemez. Bazı durumlarda tanıklar delillerin toplanmasında yalan söyleyebiliyor ya da işkenceyle sanık aleyhinde ifade vermeleri sağlanıyordu. Avukat mahkemede şahite soru soramıyordu. Oysa şahitlerin bütün celselere katılmaları hukuk devletin sarsılmaz prensipleri arasında yer alır.“

Çin Yüksek Mahkemesi, yılın başında vilayet mahkemelerinde verilen idam cezalarını incelemeye aldı. Yılda kaç idamın geçekleştiğine ilişkin resmi tutanak yok ancak Çin’deki idamların istatistiğini tutan Hongkong Amerikan Ticaret Odası eski Başkanı ve San Francisco’daki Dui Hua Vakfı’nda görevli John Kamm, “Son 10 yılda Çin’de 100 binden fazla mahkum idam edildi. Yani bütün dünyadaki idamların yüzde 95’i Çin’de kaydedildi. Son iki yılda idamların 8 bine düşmüş olması acı bir teselli sayılmalı“ diyor.

Uluslararası Af Örgütü ise 2005 yılında Çin’de tahminen 1770 kişinin idam edildiğini söylüyor. Pekin yönetimi idamlara daha fazla şeffaflık kazandırıp 2008 Yaz Olimpiyatları öncesinde imajını parlatmaya çalışıyor. Eskiden idam cezaları ışık hızıyla verilir ve adli makamların çalışkanlığını göstermek için seri idam sehpaları kurulurdu.

Olimpiyatlar için imaj çalışması

Çin’de idam cezasının uygulandığı 68 suç var. Kaçakçılık ya da kredi kartı sahtekarlığı da bunlar arasında. Uluslararası Af Örgütü 2008 Yaz Oimpiyatları’na kadar idam cezasının kaldırılmasını talep ediyor.

Dünya İdam Cezasıyla Mücadele Kongresi’nin organizatörü Michel Taube. Çin’deki idamların tecil edilmesinin de mümkün olduğu görüşünde: “Bir sonraki kongremiz Çin’deki idam cezalarını konu alacak. Çin’deki bütün idam cezalarının ertelenmesini talep ediyoruz. Çünkü ateşkes olimpik prensiplerin en önemlilerinden biridir.“

Çin hukuk sistemindeki tek zayıf nokta idam cezalarının sürmesi değil. Rejim muhaliflerinin kapatılıp günde 16 saat zor şartlar altında çalıştırıldıkları kamplar da Batılı ülkelerin tepkisine yol açıyor. Nitekim Federal Alman Meclisi’ne sunulan bir karar önergesinde, en az 200 bin kişinin bulunduğu çalışma kamplarının kınanması talep ediliyor. Pekin yönetimi kısa süre önce çalışma kamplarının kapanmasının söz konusu olmadığını duyurmuştu.