Nobel Barış Ödülü'nü Nihon Hidankyo kazandı
11 Ekim 2024
Nobel Barış Ödülü'nün bu yılki sahibi Japon sivil toplum kuruluşu Nihon Hidankyo oldu. Japon kentleri Hiroşima ve Nagasaki'ye 1945 yılında ABD tarafından atılan atom bombalarından sağ kurtulanların 1956'da kurduğu Tokyo merkezli örgüt, "Hibakuşa" adıyla da biliniyor.
Norveç Nobel Komitesinden yapılan açıklamada, Japon örgütün "nükleer silahsız bir dünyaya ulaşılmasına yönelik çabalarından" dolayı bu ödüle layık görüldüğü belirtildi. Komite ayrıca Nihon Hidankyo'nun "tanıkların ifadeleri aracılığıyla nükleer silahların bir daha asla kullanılmaması gerektiğini gösterdiğine" dikkat çekti.
Gazze için Japonya benzetmesi
Nihon Hidankyo'nun eş başkanı Toşiyuki Mimaki, Komite'nin kararının açıklamasının ardından Tokyo'da düzenlediği basın toplantısında, ödülü kazanmış olmalarından duyduğu şaşkınlığı dile getirdi. Konuşması sırasında gözleri dolan Mimaki, "Bunun gerçekleşeceğini asla düşünmemiştim" dedi.
Kendisi de Hiroşima'ya atılan atom bombasından sağ kurtulmuş bir isim olan ve nükleer silahların dünyaya barış getireceği fikrinin bir "yanılgı" olduğunu söyleyen Mimaki şöyle konuştu:
"Nükleer silahlar sayesinde dünyada barışın korunduğu söyleniyor. Fakat bu silahlar teröristler tarafından da kullanılabilir. Mesela bunları Rusya Ukrayna'ya karşı veya İsrail Gazze'ye karşı kullanırsa, (bu savaşlar) orada bitmeyecektir. Siyasetçiler bunları biliyor olmalı."
Gazze'deki çocukların durumunun, İkinci Dünya Savaşı sonunda Japonya'da karşılaşılan tabloya benzer olduğunu da söyleyen Mimaki, "Gazze'de çocuklar kan içinde. Seksen yıl önce Japonya'da olduğu gibi" dedi.
Hangi isimler adaydı?
Bu yıl Nobel Barış Ödülü'ne 286 aday gösterilmişti. Adaylardan 89'unu örgüt ya da kurumlar oluşturuyordu.
Norveç Nobel Komitesi, adayların isimlerini 50 yıl boyunca gizli tutuyor. Ancak aday gösterme hakkı bulunan kişiler, önerdikleri kişi ya da kuruluşların isimlerini kamuoyuyla paylaşabiliyor. Kamuoyuna yansıyan isimler arasında Papa Françesko, eski ABD Başkanı Donald Trump, eski NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, milyarder iş insanı Elon Musk, WikiLeaks'in kurucusu Julian Assange, İngiliz çevreci David Attenborough ve Sınır Tanımayan Gazeteciler bulunuyor.
Kimler aday gösterebiliyor?
Parlamento ve hükümet üyeleri, uluslararası mahkeme üyeleri, Nobel Barış ödülü sahipleri, Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen örgütlerin kurul üyeleri, Norveç Nobel Komitesinin hâlihazırdaki ve eski üyeleri, Norveç Nobel Komitesinin eski danışmanları, üniversite rektörleriyle sosyal bilimler, tarih, felsefe, hukuk ve teoloji bölümleri profesörlerinin yanı sıra barış araştırma ve dış politika enstitülerinin direktörleri Nobel Barış Ödülü için aday gösterme hakkına sahip.
Nobel Barış Ödülü'ne geçen yıl İranlı insan hakları aktivisti Nergis Muhammedi layık görülmüştü. Muhammedi, cezaevinde olduğu için Oslo'daki ödül törenine katılamamıştı. Geçmişteki Nobel Barış Ödülü sahipleri arasında Nelson Mandela, Barack Obama, Mihail Gorbaçov, Aung San Suu Kyi gibi isimler bulunuyor.
Nobel Ödüllerinin tarihçesi
İsveçli kimyager ve mühendis Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine 1900 yılında kurulan Nobel Vakfının verdiği ödüller, dünyanın en prestijli ödülleri arasında kabul ediliyor.
Nobel Ödülleri, 1901 yılından beri Stockholm'deki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Oslo'daki Norveç Nobel Komitesi tarafından fizik, kimya, edebiyat, tıp ve barış olmak üzere beş dalda en başarılı kabul edilen kişiler veya kuruluşlara veriliyor.
Ayrıca 1968 yılında İsveç Merkez Bankasının Alfred Nobel'in anısına ekonomi dalında da ödül verilmesini kararlaştırması nedeniyle 1969'dan beri Nobel Ekonomi Ödülü de veriliyor.
Nobel Ödülleri, her yıl Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim ediliyor.
2024'ün diğer kazananları
Bu yıl Nobel Kimya Ödülü'nü David Baker, Demis Hassabis ve John Jumper kazandı. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisinden yapılan açıklamada ikisi ABD'li, biri İngiliz üç bilim insanının proteinlerin yapıları üzerine yaptıkları araştırmalar nedeniyle bu ödüle layık görüldükleri duyuruldu.
Nobel Fizik Ödülü yapay zekânın bir alt dalı olan makine öğrenimi alanındaki çalışmalarıyla ABD'li John Hopfield ve Kanadalı Geoffrey Hinton'ın oldu.
ABD'li bilim insanları Victor Ambros ve Gary Ruvkun da "mikroRNA'nın keşfi ve gen düzenlemesi" alanındaki çalışmalarından dolayı Nobel Tıp Ödülü'nü kazandı.
Nobel Edebiyat Ödülü ise Güney Koreli yazar Han Kang'a verildi. Han, Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan ilk Güney Koreli oldu.
2024 Nobel Ekonomi Ödülü'nün sahibi 14 Ekim Pazartesi günü açıklanacak.
Norveç'in başkenti Oslo'da takdim edilecek Nobel Barış Ödülü dışındaki ödüller, İsveç'in başkenti Stockholm'de düzenlenecek törenlerle bu yılki sahiplerine verilecek. Ödül kazananlara ayrıca 11 milyon İsveç Kronu (Yaklaşık 1 milyon dolar) para ödülü verilecek.
DW,AFP,Reuters/CÖ,BÖ