El Baradey'in halefi aranıyor

„Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın uzlaşmayla seçilecek güçlü bir yöneticiye ihtiyacı var.“ Kasım ayına kadar görevini sürdürecek olan Ajans Başkanı Muhammed El Baradey, halefini belirlemek için ilk seçimlerin başarısızlığa uğramasının ardından bu ifadeyi kullanıyordu.

Favori olarak gösterilen iki isim, Japon diplomat Yukiya Amano ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nden Abdul Samad Minty, gerekli olan üçte ikilik çoğunluğu sağlayamamıştı. Zira seçimler ajansın gelecekte izleyeceği rota hakkında da bir oylama olarak gösteriliyor ve 148 ülkenin üye olduğu örgüt içinde sanayi ülkeleri ve kalkınmakta olan ülkeler arasında çıkar çatışması yaşanıyor.

Amano nükleer güce sahip ülkelerin favorisi

Bir yanda nükleer güce sahip ülkeler bulunuyor. Japonya'nın temsilcisi Yukiya Amano, bu grubun favorisi ve İran gibi, uranyumu sadece sivil amaçlarla değil, aynı zamanda nükleer silah üretmek için de zenginleştirdiklerinden şüphelenilen ülkelere daha fazla baskı uygulanmasını hedefliyor. Japon diplomat bu hedefe ulaşılması için, siyasi arenada çok fazla olay çıkarmadan ve denetimleri arttırarak çaba sarfedilmesini öngörüyor.

ABD Minty'ye karşı

Karşısındaki en büyük rakip ise, karizmatik Güney Afrikalı Abdul Samad Minty. Minty, nükleer kaynaklar ve bilgi birikimi konusunda sanayi toplumlarının daha cömert davranmasını isteyen yoksul ülkelerin umut kaynağı. Bu ülkeler, İran ile süren anlaşmazlığın mümkün olduğu kadar çabuk sona erdirilmesinden yana. ABD ise, Minty'nin İran'a çok ılımlı yaklaşmasından rahatsız oluyor.

Birkaç gün önce bir deneme oylamasında en fazla oyu alan Amano, bugünkü seçimlerde de en büyük favori. İlk turdan sonra adaylıklarını açıklayan Belçika eski Başbakan Yardımcısı Jean-Pol Poncelet ve Slovenya'dan Ernest Petriç ise, deneme oylamasında oy alamadıkları için adaylıklarını geri çektiler.

Bu durumda OECD Nükleer Enerji Ajansı Genel Direktörü İspanyol Luis Echavarri, adaylar arasında üçüncü sırada bulunuyor. Echavarri, son haftalarda kendini, farklı cephelerin üzerinde uzlaşabileceği aday olarak tanıtma çabası içindeydi. Ancak gözlemciler Echavarri'nin, cepheler arasındaki görüş ayrılıklarını daha da arttırmasından ve seçimlerin bu turunda da bir sonuca varılamamasından çekiniyor.

Sürpriz aday umudu

Bazıları ise, sürpriz bir ismin aday olacağını umuyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanlığı'nı yürütmekte olan Muhammed El Baradey de, sürpriz bir adaydı. O tarihe kadar pek göze batmayan Mısırlı yetkili, 1997'deki adayların hiçbirinin gereken üçte ikilik çoğunluğu sağlayamamasının ardından aday olup, ABD'lilerin desteğiyle seçimleri kazanmıştı. Nükleer silahların yayılmasını engellemek için gösterdiği çabalar El Baradey'e ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na 2005 yılında Nobel Barış Ödülü'nü getirdi. Saddam Hüseyin yönetiminin sürdürdüğü iddia edilen nükleer silah programına dair hiçbir delil bulamadığı için, Irak Savaşı'na muhalif bir tavır takındı ve bu yüzden ABD'nin tepkisini çekti. El Baradey bugüne kadar özellikle kalkınmakta olan ülkelerin desteğiyle görevinde kalmayı başardı. Ancak Kasım ayında koltuğunu devretmek zorunda. Batılı ülkeler, organizasyon yeteneği olan, ancak büyük siyasi emeller peşinde koşmayan bir diplomatın bu göreve gelmesini arzuluyorlar. Mart sonundaki ilk tur seçimlerin sonuçsuz kalmasının ardından, Batılı ülkelerin dileği doğrultusunda bir adayın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanlığı'na gelme ihtimali nispeten azaldı. Daha yoksul ülkelerin çıkarlarını savunan karizmatik bir siyasetçinin bu görevi üstlenmesini isteyenlerin sayısı giderek artıyor.

Anne Herrberg / Çeviren: Aydın Üstünel


Editör: Ayhan Şimşek