Rusya Baykonur'u neden bırakıyor?
Baykonur Kazakistan sınırları içinde yer alıyor. SSCB döneminde bu sorun değildi. Ancak Sovyetler Birliği tarihe karıştıktan sonra Baykonur da fiilen yurtdışında kaldı. Yerel Kazak makamlarıyla Rus uzaycılık kurumu Ruskosmos görevlileri arasında sık sık sürtüşmeler yaşanıyor. Rusya bu alanda özerk olmak istiyor. Baykonur ayrıca yıllık 117 milyon dolarlık kira bedeliyle de dikkat çekiyor. Bu, Ruskosmos'un bütçesinin yaklaşık yüzde 5'ini meydana getiriyor.
Yeni uzay üssü nerede kuruldu?
Vostoçni, Sibirya'nın doğusundaki Amur bölgesinde. Uzay üssü Moskova'ya yaklaşık 6 bin kilometre uzaklıkta. Vladivostok kentinin bin kilometre kuzeybatısında bulunuyor. Çin sınırı, üsse 100 kilometre mesafede.
Yeni üsten hangi roketler fırlatılacak?
Vostoçni üssünde şimdilik yalnızca Soyuz roketleri için fırlatma istasyonları bulunuyor. Son 50 yıl içinde 2 binden fazla Soyuz roketi fırlatıldı. Soyuz Vostoçnıy'dan insansız fırlatılacak.
Uzaya insanlı uçuşlar için ise Angara roketleri öngörüldü. Angara, Federasyon (Federazija) adını taşıyan bir başka roket gibi henüz geliştirme safhasında. Angara'nın fırlatma rampasının inşaatına dahi henüz başlanmadı. Uzmanlar Angara'nın 2023'ten önce sefere çıkmasını beklemiyor.
Rus uzaycılığının günümüzdeki resmi hedefi, 2029 yılında insanlı uzay yolculuğu yapmak olarak belirlendi.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Fransız Rivierası’na selamlar
Bu fotoğrafta Fransa’nın Akdeniz kıyıları görülüyor. Copernicus Dünya gözlem programı için Sentinel ekipmanlarının çoğu Cannes’da imal edildi. Tedarikçiler arasında Airbus da var.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Şu ana kadarki hikaye
Sentinel 1A, 3 Nisan 2014’te fırlatıldı. Onu 23 Haziran 2015’te Sentinel 2A ve 16 Şubat 2016’da Sentinel 3A izledi. Fotoğraf Sentinel 3A’nın geçtiği en yeni kayıtlardan biri. Kayıtta Nil nehri ve Ortadoğu’nun bir bölümü görülüyor. Uydular deniz ve kara radyometresiyle (SLSTR) yeryüzünden yayılan enerjiyi ölçüyor.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Renkli fotoğraflar
Bu inanılmaz derecedeki net görüntü Kızıldeniz’in Suudi Arabistan kıyılarındaki mercan resiflerini gösteriyor. Fotoğrafı 28 Haziran 2015’te Sentinel 2A kaydetti. Sentinel uydularının fotoğraf kalitesi Envisat gibi önceki uydu misyonlarına göre daha iyi. Sentinel-2 misyonunda kara gözlemleniyor. Bu kapsamda bitki örtüsü, nehirler, çaylar ve kıyı şeridinin fotoğrafları değerlendiriliyor.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Renklendirilmiş fotoğraflar
Sonradan renklendirilen ve Sudan güney Hartum’u gösteren bu fotoğraf, Sentinel 2A’nın yörüngeye oturduktan beş gün sonra ilk gönderdiği kayıtlardan. Sağ üst kısımda mavi Nil’in bir kısmı görülüyor. Nehir boyunca görülen kırmızılıklar bitki örtüsü. Fotoğraf, daha iyi yorumlanabilmesi için sonradan renklendirildi.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Tehdit altındaki liman
Sentinel 2A’nın geçtiği etkileyici bir diğer görüntü Batı Afrika ülkesi Sierra Leone’den. Fotoğrafta başkent Freetown’ın bir bölümü görülüyor. Ülke ekonomisi doğal derinlikteki limana bağlı. Avrupa Uzay Ajansı (ESA) bilim insanlarına göre yerleşim yeri açmak için kesilen hektarlarca Mangrov ormanları nedeniyle liman bölgesi tehdit altında.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Sanat eseri gibi
Birçok Sentinel fotoğrafı sanat eserini andırıyor. Hayranlıkla seyredilen bu fotoğrafın ne içerdiğini anlamak zor. Burası ABD’nin Arizona eyaletindeki Yuma şehrinden bir görüntü. Kent Meksika sınırı yakınında bulunuyor.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Yok olan Aral gölü
Sentinel 1A’nın geçtiği üç ayrı fotoğrafın radar taramalarıyla oluşan görüntü Aral Gölü’ne ait. ESA, Aral Gölü’nün insanoğlunun çevre ve doğal kaynaklar üzerindeki etkisine çarpıcı bir örnek olduğunu söylüyor. Göl 1960’dan beri yoğun kullanım nedeniyle suyunun yüzde 90’ını kaybetti.
-
Yeryüzünün sekiz etkileyici uydu görüntüsü
Berlin semaları üzerinde
Sentinel 2A’ya ait bu büyüleyici fotoğraf, Almanya’nın başkenti Berlin’i ayrıntılı bir şekilde gösteriyor. Şehrin ne kadar yeşil olduğu ve batıda Tegel gölü ile Wansee gölü görülüyor. Resmin alt ortasında eski Tempelhof Havaalanı seçiliyor. Daha fazla uydu görüntüleri için www.esa.int/spaceimages/Images adresini ziyaret edebilirsiniz. © Deutsche Welle Türkçe
Hazırlayan: Zulfikar Abbany/ cb
Bir uzay üssü hangi özelliklere sahip olmalı? Çevresi yerleşim yerleri açısından tenha olmalı. Florida'daki Kennedy uzay üssünde olduğu gibi doğu tarafında deniz olmalı. Böylece bir roket fırlatılmayı izleyen ilk kritik bir dakika içinde patladığında yerdeki insanlar açısından bir tehdit oluşturması önleniyor. Dünya kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döndüğünden roketler hep doğu istikametinde fırlatılır.
Baykonur yakında kapatılacak mı?
Baykonur büyük ihtimalle önümüzdeki 10 yıl içinde önemini kaybedecek. Ancak Uluslararası Uzay İstasyonu'na insanlı uçuşlar en az 2023 yılına kadar -hatta belki daha uzun süreyle- buradan yapılmaya devam edecek. Rusya'nın Kazakistan'la Baykonur için imzaladığı kira kontratının süresi 2050'de doluyor.
Ruslar daha önce çekilmeyi dahi kararlaştırsa Baykonur uzay üssü görevi yapmaya devam edecek. Rus ve Kazak uzmanlar Bayterek adı verilen bir ortak proje üzerinde çalışıyor. Kazakistan, Baykonur'u Rusya olmadan da işletmeye hazırlanıyor.
Dünyadaki uzay üsleri
Dünyanın en önemli uzay üsleri hangileri?
Baykonur listenin ilk sırasında yer alıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'nda görev yapacak mürettebat Soyuz roketleriyle Baykonur'dan fırlatılıyor.
Florida Cape Canaveral'daki Kennedy, tanınmış bir başka üs. Ay'a insanlı uçuşların yapıldığı Apollo misyonları ve uzay mekikleri buradan fırlatıldı. Çok sayıda uydu ve gezegen araştırma aracı da buradan yollandı.
Üçüncü sırada Çin'e ait Jiuquan var. Gobi çölündeki uzay üssünden insanlı uçuşlar için roketler fırlatıldı.
Avrupa'nın uzay üssü Güney Amerika'da, Fransız Guayana'sındaki Kourou'da. Buradaki üsten Ariane roketleri fırlatılıyor.
Japonya, özellikle ülkenin güneyindeki Tanegashima uzay üssünü kullanıyor. Buradan Uluslararası Uzay İstasyonu'na yük taşıyan birçok roket ve araştırma amaçlı uzay araçları fırlatıldı. Küçük bir adaya kurulan Tanegashima, dünyanın en güzel manzarasına sahip uzay üssü olarak anılıyor.
Hindistan, roketlerini Andhra Pradesh eyaletindeki uzay üssü Sriharikota'dan fırlatıyor.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Deniz yüzeylerini ölçmek
Jason-3 uydusunun fırlatılması Aralık 2015'e kaldı. O da fırlatılışıyla birlikte okyanusların su seviyesi ve atmosferik akıntıları ölçmek üzere yer gözlem uyduları ağının bir parçası olacak.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Deniz mi yükseliyor kıta mı batıyor?
Kıyılardaki seviye bu sorunun yanıtını tam olarak vermiyor. Ama uydular kıta hareketlerini algılıyor. Bunun için NASA’nın Okyanus Yüzey Topografyası Misyonu’nda (OSTM) kullandığı Topex/Poseidon, Jason-1, 2 ve yakında Jason 3 uydusu olacak. Bunların gizemi çözmesi bekleniyor. Bu uydu görüntüsü Jason-2’ye ait. Jason-3’te ayrıca radyometre ve bir lazer ölçüm cihazı var.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Çevrenin korunması ve geliştirilmesi için bilgi hazinesi
Yer gözlem uyduları olmadan dünyamızın sadece yarısını anlayabilirdik. Bu, Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın “Copernicus” programının bir parçası olarak dünyayı dolanan yer gözlem uydusu Sentinel-2’nin geçtiği görüntü. Fırlatıldıktan kısa süre sonra, haziran ayı sonunda çekilen resim Adriyatik’in kuzey alanı ve Alplerin bir parçasını gösteriyor.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
İyi kameralı küçük bir kutu
Sentinel-2 farklı dalga boylarındaki görüntüleri yakalayabilen spektal bir kamera ile çalışıyor. Böylece bitki örtüsünden toprak neminin durumuna kadar diğer farklı detaylar elde ediliyor. Fotoğrafta mühendisler uyduyu yolculuğuna hazırlarken görülüyor.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Nerede ne yetişiyor ve ne kadar iyi?
Bu resim Kuzey İtalya’nın bir parçasını gösteriyor. Pavia kenti (sol üstte) boyunca akan büyük Po ve küçük Ticino nehri. Kızılötesi spektrum, gözlemcilere tarımın durumunu detaylı şekilde gösteriyor. Hatta bilim insanları tarlalarda mısır ya da kabak yetiştirildiğini bile ayırt edebiliyorlar.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Çifte gözlem
Birçok yeryüzü gözlem uydusu dünya çevresinde tek başına değil, ekip olarak dönüyor. ESA’nın altı modüllük Copernicus programına ait Sentinel 1 ve 2 ilk çift olarak dünyayı dönüyor. Beş günde bir dünyanın her noktasını yakalayabiliyorlar.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Topografya için radar
Sentinel-1 renkleri algılayamasa da radarıyla her dağ ve vadiyi detaylı olarak görebiliyor. Anakara için optimize edilmiş olması dışında çalışması Jason-3’e benziyor. Ölçüm sonuçları Sentinel-2’nin optik verileriyle birleştirilebiliyor. Böylece araştırmacılar, çiftçiler, çevre uzmanları ve endüstri birçok bilgiden işine yarayanını alıyor.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Hollanda tamamen düzlük değil
Uydu burada Hollanda kıyılarından bir resim kaydetti. Birçoklarının düşündüğü gibi ülke tamamen düzlüklerden oluşmuyor. Kumullar, binalar ve bentler Sentinel-1’in radar gözünden kaçmamış.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
İlgi alanları sadece yeryüzü değil
ESA’nın Swarm Misyonu yeryüzünü gözlemlemekten tamamen farklı. Dünya etrafında küme olarak dönen bu üç uydu dünyanın manyetik alanındaki değişiklikleri kaydediyor. Uydular 2013’te yörüngesine oturtuldu ve o tarihten beri düzenli olarak veri geçiyorlar.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Görülmeyen değişiklikler
Dünyanın manyetik alanı sürekli değiştiği için araştırmacılar için ilgi çekici. Pirosferdeki hareketlilikle birlikte dünyanın manyetik alanı da hareket ediyor. Kutup kayması, denizcilik ve havacılığı etkiliyor.
-
Uydular yeryüzünün sırlarını nasıl keşfediyor?
Güneşe bakış
Dünyanın manyetik alanı, güneş ve evrenle olan ilişkimizi de değiştiriyor. Manyetizma bizi kozmik ışınlardan ve güneş ışınlarından koruyor. Manyetik alan kaydığında Dünya’ya doğru oluşan güneş patlamalarında saçılan partiküllerin de -özellikle de kutuplarda- yönü değişiyor. Dünya’yı gözlemleyen uydular sadece yeryüzüyle ilgili sırları açığa çıkarmakla kalmıyor. © Deutsche Welle Türkçe
Hazırlayan: Fabian Schmidt
Uzay üsleri mümkün olduğunca ekvatora yakın mı olmalı? Fırlatılan roket ekvator çizgisine ne kadar yakınsa roket o kadar az enerji ile yükselebiliyor. Dünyanın dönüş hızı 1600 km/saat ile ekvatorda en yüksek noktasına ulaşıyor. Kıyaslama için: Avrupa'da dönüş hızı dönüş hızı 1000 km/saat.
Ekvator'a en yakın uzay üssü 5 derece kuzey paraleli üzerinde yer alan Kourou'dur. Diğerleri ekvator çizgisine çok daha uzaktır: Cape Canaveral auf 28,5 derece kuzey, Baykonur 46 derece kuzey, Vostoçnıy 52 derece kuzey paraleli.
Fırlatma işlemi sırasında enerji maliyetinin düşük tutulması özellikle iletişim ve meteoroloji uydularının ekvator çizgisinden yaklaşık 36 bin kilometre irtifaya yerleştirilmesinde önem taşıyor. Kutup yörüngesinde dolanması öngörülen uydular için ise durum tam tersi. Ekvator çizgisine yakın bir üsten fırlatılan uydunun kutup yörüngesine ulaşabilmesi için keskin bir viraj alması ve yüksek yakıt sarf etmesi gerekiyor. O nedenle Rusya Arktik Okyanusu'na yakın bir noktada (63 derece kuzey) Plesetsk uzay üssünü işletiyor. Buradan fırlatılan binden fazla gözlem ve istihbarat uydusu kutup yörüngesinde görev yapıyor.
© Deutsche Welle Türkçe
Dirk Lorenzen
