د بخښنې نړیوال سازمان: تیر کال ایران کې ۸۵۳ کسان اعدام شوي
۱۴۰۳ فروردین ۱۶, پنجشنبهد بخښنې نړیوال سازمان په خپل تازه رپوټ کې لیکلي دي چې یوازې په تیر ۲۰۲۳ میلادي کال کې په ایران کې ۸۵۳ تنه اعدام شوي دي. دغه شمیر د ۲۰۲۲م کال په پرتله ۴۸ سلنه زیاتوالی ښیې.
د نوموړي سازمان له نظره د اعدامونو د ابعادو پراخوالی ښیې چې د«ښځه، ژوند، آزادي» تر غورځنګ وروسته ایراني چارواکو «د خلکو په منځ کې د ویرې او وحشت رامنځته کولو او د خپل قدرت ساتلو» په خاطر په مخ پر ډیریدونکي ډول د اعدام له مجازاتو څخه استفاده کړې ده.
تر نیمایي ډیر اعدامونه د نشه یي توکو په ارتباط جرایمو په برخه کې عملي شوي دي چې د ۲۰۲۲م کال په نسبت ۸۹ سلنه او د ۲۰۲۱م کال په پرتله ۲۶۴ سلنه زیاتوالی ښيې. یوازې د روان میلادي کال له پیل څخه د مارچ تر ۲۰ نیټې پورې ۹۵ تنه اعدام شوي. د بخښنې نړیوال سازمان اټکل کوي چې واقعي ارقام شاید تر دې ډیر زیات وي.
«د ایران له حکومت څخه دې حساب وغوښتل شي»
نوموړي سازمان د نشه یي توکو اړوند جرمونو په برخه کې په پراخه پيمانه د اعدام له سزا څخه استفاده، هغه هم د «خورا غیر عادلانه قضایي بهیر په لړ» کې د یراني چارواکو له لوري له واک څخه ښکاره ناوړه استفاده بللې ده.
رپوټ ټينګار کوي چې د نړیوالو قوانینو په اساس چې د اعدام سزا نباید د مخدره موادو د جرایمو له پاره وټاکل شي. په ډیری مواردو کې دغه اعدامونه په پټه او بې له دې چې د تورنو کسانو کورنۍ او مدافع وکیلانو ته یې اطلاع ورکړل شي، عملي کیږي.
ایمنیسټي انټرنیشنل له ایراني چارواکو وغوښتل چې د اعدام سزا دې لغوه کړي او «جعلي محکمو» ته دې د پای ټکې کیږدي. دغه سازمان له نړیوالې ټولنې او د المان له حکومت څخه هم غواړي چې «په نهایت کې د لغوه کیدو په موخه دې د اعدام له ځنډولو» څخه دفاع وکړي.
په المان کې د بخښنې نړیوال سازمان د سرمنشي مرستیال کریستین میر په دې هکله وایي: «په ایران کې ډله ایز اعدامونه باید د ایران د حکومت له پاره د لمس وړ پایلې ولري، که نه نو ایراني چارواکي به جرائت پیدا کړي چې په راتلونکو کلونو کې زرګونه نور کسان به بې له محکمې څخه اعدام کړي.»
کریستین میر، د المان پر حکومت غږ وکړ چې «په المان کې د ایراني چارواکو د حساب ورکولو له پاره» دې «د عدالت غوښتې له نړیوال قانون» څخه استفاده وکړي.
دا اونۍ به د ملګرو ملتونو د بشري حقونو سازمان د ایران په اړه د ځانګړي راپور ورکوونکي او څیړنیز کمیسیون د ماموریت غځولو په اړه رایه اچونه وکړي. د بخښنې نړیوال سازمان د دواړو د ماموریت پر دوام ټینګار کوي او وایي چې «باید په ایران کې د بشري حقونو تر پښو لاندې کیدلو په اړه لا زیات شواهد راټول کړل شي».
آژانسونه: ش.ن/ خ.ح