Niemcy: zbrodnia w obronie honoru

Przypadkiem Niemki, kurdyjskiego pochodzenia, którą zamordował własny brat Ayhan, ponieważ chciała żyć samodzielnie i niezależnie od rodziny, zainteresowali się przed laty dwaj dziennikarze: Matthias Deiß i Jo Goll. W wyniku wieloletnich badań powstał film dokumentalny: „Utracona cześć – błędna droga rodziny Sürücü” (Verlorene Ehre – Der Irrweg der Familie Sürücü). Wraz z ukazaniem się dokumentu pojawiła się też publikacja „Zabójstwo w obronie honoru – niemiecki los” (Ehrenmord - ein Deutsches Schicksal) nakładem wydawnictwa Hoffman i Campe.

Kowalem swego losu

Hatun Sürücü była piątym dzieckiem z dziewięciorga rodzeństwa w tureckiej rodzinie kurdyjskiego pochodzenia. Wychowała się w wielokulturowej dzielnicy Berlina - Kreuzbergu. Jej rodzice przyjechali do Niemiec przed 35 laty ze wschodniej Anatolii. Już, jako szesnastolatkę Hatun wydano za mąż za kuzyna w Turcji. Jednak będąc w ciąży uciekła od męża i wróciła do Berlina, gdzie skończyła wykształcenie zawodowe, jako elektromonterka. Wprowadziła się też do małego mieszkania i przestała nosić tradycyjną chustkę na głowie. Hatun Sürücü postanowiła sama decydować o swoim dalszym życiu. Jej postępowanie nie spodobało się rodzinie, która poczuła się zraniona w swim honorze.

Autorzy dokumentacji Matthias Deiß i Jo Goll usiłowali dojść przyczyn eskalacji nienawiści, zrozumieć okoliczności, z powodu których Hatun Sürücü musiała umrzeć. Dlatego postanowili nawiązać kontakt z członkami rodziny zamordowanej dziewczyny, co okazało się bardzo trudne. Podczas kręcenia filmu w więzieniu dla młodocianych przestępców w Berlinie w 2008 roku Matthias Deiß poznał wreszcie mordercę Hatun Sürücü, jej młodszego brata Ayhna, którego skazano na 9 lat i 3 miesiące kary więzienia. Trzeba było sporo czasu, by zrozumieć powody rodzinnej tragedii. Dopiero po długich rozmowach autorzy filmu zdołali nakłonić Ayhana do opisania okoliczności zabójstwa.

Bez współczucia i żalu

Ayhan strzelił do swej siostry trzykrotnie, celując w głowę. I nawet, kiedy po 6 latach od tej zbrodni wyznał, że „zabijając popełnił błąd”, nie okazał przy tym skruchy. Dalej był przekonany, że siostra skalała dobre imię rodziny. „Moim zdaniem żyła zbyt rozwiąźle, miała liczne kontakty z mężczyznami, wracała późno nocą”- powiedział. Przy tym sam mógł wszystko to robić, co zabronione było Hatun. Świat wartości Ayhana pozostaje nadal głęboko zakorzeniony w kurdyjskiej tradycji i kulturze, chociaż chłopak ukończył niemiecką szkołę i odbył obowiązkową służbę wojskową. Twórca dokumentacji filmowej Matthias Deiß próbuje wniknąć w sposób myślenia młodego zabójcy: „To przykład rodziny, która, mimo, że przyjechała do Niemiec w 1970 roku zachowała dawny system wartości z Anatolii i nie akceptowała żadnych zmian w tym systemie”.

Morderstwo zniszczyło rodzinę

Dzisiaj jedenastoosobowa rodzina Sürücü żyje w całkowitej izolacji. Zabójstwo, które miało uratować honor rodziny spowodowało, że część rodzeństwa przeniosła się do Turcji i nie utrzymuje ze sobą żadnego kontaktu. Ojciec zmarł przed kilkoma laty, a matka oraz najmłodsza siostra Hatun Sürücü żyją do dziś w Berlinie. Współtwórca dokumentacji filmowej Jo Goll jest przekonany, że „obie czekają, aż Ayhan odsiedzi wyrok i wyjadą razem do Turcji”.

Do dzisiaj nie zdołano wyjaśnić okoliczności zabójstwa i nie wiadomo, czy było ono zaplanowane wyłącznie przez Ayhana, czy przez cały klan. Świadek koronny w procesie, przyjaciółka Hatun Sürücü, Melek zeznała, że mordu domagała się cała rodzina. Po zeznaniu tym musiała zmienić tożsamość i mieszka obecnie pod innym nazwiskiem, gdzieś w Europie.

Społeczność w społeczeństwie

Film Matthiasa Deißa i Jo Golla zajmuje się jednym z zasadniczych pytań: dlaczego mieszkający w Niemczech obcokrajowcy nie utrzymują żadnego kontaktu z rdzennymi mieszkańcami? Jo Goll udało się znaleźć na nie odpowiedź, kiedy przeanalizował życiorys Hatun Sürücü. „Hatun chodziła w Berlinie do takiej szkoły, w której nie było wtedy ani jednego niemieckiego dziecka. Dyrektor szkoły często powtarzał: nigdy nie poleciłbym mojej szkoły niemieckim rodzicom. To pozwala dostrzec bezmiar zaniedbań w niemieckim społeczeństwie, jakich dopuszczono się w ciągu 40 lat napływu imigrantów. Dzisiaj trzeba temu zwyczajnie przeciwdziałać”- powiedział Jo Goll.

Sabine Ripperger/ Alexandra Jarecka

red.odp.: Iwona Metzner