Мерката за Мерко - шлаканица со повеќенаменско дејство

ДУИ, но и Владата, Обвинителството, судовите, финансиската полиција, се дел од институциите кои со години ги толерирале активностите на струшкиот бизнисмен, пратеник, министер без ресор задолжен за странски инвестиции во владата на Заев, и градоначалник во четврти мандат, Рамиз Мерко, кој од вчера е на црната листа на САД.

Како што објавија од Стејт департментот, САД го назначи градоначалникот на општина Струга како генерално неподобен за влез во Соединетите Држави, поради неговата вмешаност во значителна корупција, мешање во судските и во други јавни процеси, нанесувајќи ѝ штета на вербата на јавноста во демократските институции и функционери на Северна Македонија. На листата на САД се ставени и неговата сопруга и трите полнолетни деца.

„Денешната акција испраќа порака дека САД ја поддржуваат Северна Македонија со поттикнување стабилност преку зајакнување на демократските институции и решавање на недостатоците во владеењето на правото. Ова означување ја потврдува посветеноста на САД во борбата против корупција, која што му наштетува на јавниот интерес, го уназадува економскиот напредок на земјите и ги оневозможува владите да одговорат ефективно на потребите на граѓаните“, соопшти портпаролот на Стејт департментот, Метју Милер.

Луксузирање со пари на граѓаните

Иако името на Рамиз Мерко во изминатата деценија многу пати беше спомнувано во контекст на коруптивни активности, тој остана заштитен од каква било санкција од надлежните органи. Поради нетранспарентно трошење на општински пари, Државната комисија за спречување корупција (ДКСК) во ноември 2019 година покрена иницијатива за кривична постапка против струшкиот градоначалник, заради сознанија дека ја злоупотребил службената положба при набавка на четири автомобили во вредност од 114.000 евра. Освен набавката на „шкоди“ за потребите на општината, лично за градоначалникот беше набавено и ново „Ауди А6“ од 66.700 евра.

„Срамота е да се возам со 'шкода'“, изјавуваше Мерко.

Но, не му беше срам што токму во тој период на бројни пожари Општината требало да има други приоритети за потребите на повеќе од 60.000 жители. Се покажа дека струшката противпожарна служба имала помалку возила од возниот парк на општината, и не нови, туку со просечна старост од 38 години. На Мерко оваа споредба не му беше непријатна. Вети дека за противпожарната служба ќе набави – половни возила!

Набавката на нови општински возила се случи во време кога општина Струга се гушеше во долгови, а Владата реши на општините да им подмири 51% од вкупниот пријавен износ на долгови заклучно со месец септември 2018 година. Во тој период Општина Струга имаше неподмирен долг од над 4 милиони евра. Иако општински, односно буџетските пари од владината помош отидоа за луксузирање со возила, овој случај остана без епилог.

„Обвинителството тогаш ни ја отфрли пријавата“, потсетува денес претседателката на ДКСК, Билјана Ивановска.

Му „светнало“ од бизнисот?

Политичките противници во 2021 година го обвинија Мерко дека уште во неговиот втор мандат со низа законски прекршувања дал концесија за јавно осветлување на приватна фирма на негов соработник А.К., и дека парите што Општината и ги исплаќала на таа фирма, си ги делеле двајцата. За овие трансакции со докази од банкарски трансакции биле известени Јавното обвинителство и Финансиската полиција. Но, епилог немаше, исто како што немаше за 14 кривични пријави што биле поднесени против Мерко заклучно со неговиот трет градоначалнички мандат. Во неговиот „учинок“ спаѓа и мижењето пред повеќе од 4.000 дивоградби чии барања за легализирање биле одбиени, а Мерко уверуваше дека дивоградби во Струга нема. Исто како и мижењето пред постојаното палење на трската во струшкото крајбрежје заради приватни интереси и градби. Неговиот несанкциониран волунтаризам отиде дотаму, што без одобрение од Управата за заштита на културното наследство си дозволи дури и интервенции во објект што е прогласен за значајно културно наследство. Општинските пари, пак, потрошени за репрезентација, подолго време беа сместени во рубриката „верувале иле не“.

Заштитен од партијата

ДУИ секогаш наоѓаше оправдувања за нивниот кадар. Иако во 2020 година партијата се пофали дека спровела процес на внатрешен партиски ветинг, низ тој филтер на проверка Рамиз Мерко повторно излезе како чист и неспорен кандидат за локалните избори и го доби четвртиот мандат. Врвот на ДУИ секогаш беше зад грбот на Мерко. Лани во октомври министерот за образование Јетон Шаќири и првиот вицепремиер Артан Груби заедно со Мерко свечено го одбележаа првиот академски час токму на Меѓународниот универзитет во Струга, каде струшкиот градоначалник се спомнува како еден од сопствениците. Овој Универзитет со години беше во центарот на внимание, најчесто поради укажувања од Државниот просветен инспекторат на голем број неправилности, или недозволување на инспекторите да извршат инспекциски надзор, како што се случи во 2018 година. Еден од инспекторите го ослови овој Универзитет како „таканаречен“ и како „пералница за дипломи“, каде меѓу 800 и 900 студенти учат без нострифицирани документи, а истото се однесува и за дел од професорскиот кадар. Според инспекторите, меѓу професорите без валидна диплома бил и градоначалникот на Струга, кој наводно имал докторска диплома добиена на Државниот универзитет во Нови Пазар, но иако не била нострифицирана самиот си доделил научно звање доцент и вонреден професор. Откако еден тим инспектори утврди и алрмираше за незаконитости, беше испратен друг кој утврди дека сѐ е во ред. Еден од кадрите на овој Универзитет е и актуелниот министер за образование, Јетон Шаќири, кој во 2008 година се запишал на постдипломски студии на тамошниот Економски факултет и во 2010 година се стекнал со научен степен магистер по економски науки. Таму поминал и десет години (2008- 2018) од помлад асистент, асистент, докторант, доцент и раководител на додипломски и последипломски студии.

Извори од опозициски партии на Албанците сметаат дека црната листа е шлаканица за ДУИ и за голем број институции, но дека дел од последиците се непоправливи, со оглед колку кадри на ДУИ се „школувале“ на тој универзитет во изминатите години, а денес се распоредени на раководни и други позиции.

Демаскирање и детронизирање

Санкционирањето на Мерко предизвика големо внимание во домашната јавност. Во политички кругови се толкува како шлаканица со повеќенаменско дејство - „почеток за демаскирање на криминалите на една партија кои досега биле вешто покривани токму од нејзини функционери“, но и како „почеток на „детронизација“ на партијата од нејзините дводецениски лостови во власта.

Од САД пораките се децидни.

„Се надевам дека ова ѝ помага на владата во Северна Македонија да продолжи со напорите за борба против корупцијата“, изјави за Гласот на Америка заменик-помошникот државен секретар на САД за Западен Балкан, Габриел Ескобар.

Координаторот за антикорупција на Стејт департментот, Ричард Нефју, оцени дека означувањата имаат цел да ја покажат поддршката на САД за владеењето на правото и напорите за борба против корупцијата.

„Дел од причината зошто ги правиме овие работи е да ги поддржиме актерите од граѓанското општество, да ги поддржиме оние кои се обидуваат да бараат одговорност од корумпираните актери“, изјави Нефју.

Американската амбасадорка во РСМ, Анџела Агелер, потенцира дека САД ќе продолжат да се борат против секој што го поткопува владеењето на правото во Северна Македонија,

„Народот на Северна Македонија заслужува интегритет од нивните јавни службеници и систем кој ќе бара одговорност. Соединетите држави ќе продолжат да повикуваат секого - без разлика на позицијата или политичката партија - кој го поткопува владеењето на правото, загрозувајќи го напредокот и стабилност на Северна Македонија“,напиша Агелер на Фејсбук.

Oд ВМРО-ДПМНЕ оценија дека „тоа е шамар за владата на СДСМ и ДУИ од САД“.

„Ова е само една од причината зошто ДУИ мора да оди во опозиција. Институциите да не молчат туку веднаш да реагираат. Потребна е одговорност“, повика опозициската партија.

Мерко молчи, исто и ДУИ, а една од пораките стигна од владајачката Алијанса за Албанците.

„Да бев на местото на Рамиз Мерко, вечерва веднаш би дал оставка и ќе оставам друго лице да раководи со општината“, рече партискиот претседател Арбен Таравари.

„Мора да се расчисти со ова. Од друга страна правосудните органи не реагираат и причина за тоа е што власта има инсталирано свои луѓе во правосудните органи. ДУИ 20 години владее со тие институции со свои луѓе. Ние како политичка партија секогаш сме гласни кога станува збор за корупцијата“, рече тој на ТВ 21.