Колку се користи албанскиот јазик во општините во Македонија?

Челните луѓе на Демократската унија за интеграција во последниве денови го реактуелизираа прашањето на официјалната употреба на албанскиот јазик, со посочување дека се преземаат веќе и конкретни мерки на тој план.

Лидерот Али Ахмети изјавил дека очекува да се симне од дневниот ред прашањето на службената употреба на албанскиот јазик и таа употреба да се зголеми.

Владиниот потпретседател за Рамковниот договор Абдулаќим Адеми оценил дека законот за јазиците, поточно, за албанскиот јазик, „не се применува во сите институции“ и оти „постои нагласно заостанување на тој план“. Во изминатите месеци од оваа година и лани Адеми имаше средби со градоначалниците на Крушево, Пласница, Јегуновце, Чашка, Куманово, Долнени и Кичево, каде што било побарана ефективна примена на двојазичноста: употреба на албанскиот јазик во работата на овие локални самоуправи, во јавните натписи на нивните подрачја и во другите случаи, предвидени со законот.

Решение за проблемите од финансиска природа има

Тој во повеќе наврати го има искажано следниот став: „Сигурно е дека законот за јазиците претставува досега не многу познато искуство за институциите било на државно, било на локално ниво. Некаде нема доволно човечки ресурси – преведувачи, како и финансиски средства, но, тоа на никој начин не може да биде причина за неспроведување на законот. Општините треба во своите буџети да издвојат пари за вработување преведувачи, за набавка на опрема за преведување, а ако немаат такви можности, можат да се обратат до Владата, за да им се помогне.“

Подготовка на акционен план за подобрување на официјалната употреба на албанскиот јазик

Од Секретаријатот за Рамковен договор, со кој раководи Адеми, стаса информацијата дека се подготвува акционен план за подобрување на официјалната употреба на албанскиот јазик. Според официјалните најави, „Секретаријатот ќе го усвои наскоро тој акционен план за примена на законот за употреба на јазиците, како еден од приоритетите во рамки на новоизградената стратегија за спроведување на Рамковниот договор“.

„Работна група со учество на претставници на седум државни институции го изготвува акциониот план, со техничка поддршка на ОБСЕ,“ истакнува за Дојче веле Осман Илхами, државен секретар во тој секретаријат. Тој нагласува: „Ќе се засили употребата на албанскиот јазик секаде каде што е предвидено дека може да се користи согласно со законот за јазиците.“

Илхами конкретизира: „Како Секретаријат сме ги посетиле општините и сме утврдиле дека во поголем број од нив не се користат во доволна мера албанскиот и другите јазици, за кои е тоа предвидено. Ќе се определат механизми за овозможување на нивната службена употреба, а ќе се преземат и низа активности во државните институции и органи околу официјалното користење на албанскиот.“

Ограничувања од географска и бројковна природа

Башким Бакиу, аналитичар за јавни политики во центарот за истражувања и создавање политики од Скопје смета: „Албанците во општините, каде што ги има помалку од 20 отсто во структурата на населението, се оневозможени да го користат својот јазик како службен во комуникацијата со централната власт. Со законот го немаат правото да и се обраќаат службено на својот јазик на државната администрација, значи, само поради тоа што во единицата на локална самоуправа, каде што живеат, учествуваат со помалку од 20 отсто во вкупната демографска структура“.

Бакиу дополнува: „Генерално, од интерес е за Македонија, значи, не само за Албанците, албанскиот јазик да се третира како официјален без некои бројковни и географски ограничувања, кои што постојат во актуелниот закон. Тоа не значи дека тој јазик треба да се применува и во Струмица и Демир Хисар, на пример. Рамноправни ќе бидат сите Албанци во поглед на употребата на нивниот мајчин јазик, без оглед дали некои од нив живеат во Прилеп, Крушево, Охрид, или Тетово.“

„Албанците треба повеќе да ги користат законските можности за користење на јазикот“

Хавзи Мустафа, професор на катедрата за албанологија на Филолошкиот факултет на Државниот универзитет во Скопје коментирајќи дека „неговите сонародници самите треба повеќе да ги користат можностите, кои им ги дава односниот закон“, е на иста линија со стојалиштето на „рамковниот“ вицепремиер Адеми, кој деновиве порача дека „граѓаните – Албанци треба повеќе да го употребуваат својот јазик во комуникацијата со државните институции, а не да им се обраќаат само на македонски јазик, сметајќи дека така ќе ги остварат побргу своите права“.

Професорот Мустафа посочува. „Албанците не треба вината за ова да ја бараат кај други, бидејќи самите не ги користат законските можности, кои им се дадени. Самите треба да се ангажираат и повеќе да го користат својот јазик“.

Од Секретаријатот за рамковен договор не соопштуваат други детали околу споменатиот акционен план, освен уште само дека ќе има на располагање и одредени финансиски фондови и средства за одделни случаи на службената употреба на албанскиот јазик, онаму каде што ќе биде потребно да помогне Владата.

Автор: Свето Тоевски

Редактор: Александра Трајковска