SURİYE'NİN TEHDİT ALTINDAKİ KÜLTÜR MİRASI

Suriye’deki savaş binlerce insanın hayatına mal oldu. Suriye’nin değerli tarihi kültür varlıkları da zarar görüyor. Suriye, yüzyıllar boyunca Babil, Mısır, İran, Yunan ve Roma etkilerinin kesiştiği bir yer oldu. UNESCO ülkenin kültür mirası için endişeli.

UNESCO, 2013'te Suriye‘deki altı emsalsiz kültür varlığını Tehlike Altındaki Dünya Kültür Mirası Listesine ekledi. Listede savaşta ağır hasar gören Halep’in tarihi kent merkezi de var. Halep'in uzun bir tarihi geçmişi var. Kent,Akdeniz yakınlığı nedeniyle eski çağlardan beri bir kültür kavşağı oldu.

UNESCO, eski kenti özellikle Ortadoğu'nun en eski ve en büyük çarşılarınden El Medine Çarşısı nedeniyle Dünya Kültür Mirası Listesine eklemişti. Bu tarihi merkez, beş kilometre uzunluğundaki surlarla çevrili. Ancak bu duvarlar, ünlü çarşıyı korumaya yetmedi. Çarşı, 2012’de çatışmalar sırasında yandı.

İç savaş sırasında kültür varlıkları stratejik üs olarak suistimal edildi. Zarar gören yapılar arasında eski kentin tepesindeki tarihi Halep Kalesi bulunuyor. Büyük İskender’den sonraki hanedanlardan Selevkoslar, kaleyi M.Ö. 4'üncü yüzyılda kurmuştu. Yunanlar, Romalılar, Persler, Bizanslılar ve Osmanlılar da tepeye kendi ibadethanelerini inşa etmişti.

Yaklaşık 4 bin yıllık bir tarihe sahip Şam’ın eski kent merkezi de UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesinde. Beşar Esad’a karşı ayaklanmaların başlangıcında semt pazarları, restoranları, kiliseleri ve camileriyle Suriye’de görülmesi gereken en önemli yapılara sahipti. 2013 haziranında eski kent ilk defa büyük saldırıların hedefi oldu, bölge bombalandı.

Ünlü Palmira kenti de tehlike altında. Zafer Kapısı hâlâ ayakta, ama bazı arkeolojik kazılar çoktan yağmalandı bile. Palmira, Suriye’nin mimari simgelerinden biri. Korint sütunlarla çevrili geniş caddesi, Selevkosların Zafer Kapısı ve Bel Tapınağını çevreleyen duvarlar üzerindeki mermi izleri antik kentin dokusuna zarar veriyor.

Bu kültürel varlık da savaş bölgesinin tam ortasında. Haçlıların 'Şövalye Kalesi', El Nuseyriye Dağları'nın eteklerinde bulunuyor. 1099 yılındaki ilk Haçlı Seferi‘nde Kudüs’e giden yol üzerinde dikilmişti. Şimdiki durumu tartışmalı. Özgür Suriye Ordusu’nun kaleyi bir üs olarak kullandığı ve hükümet birliklerinin Mart 2014’te geri aldıkları söyleniyor.

Busra’daki amfitiyatro, şimdiye kadar dünyanın en iyi korunmuş Roma tiyatrosu olarak kabul ediliyordu. 12'inci yüzyılda Arapların inşa ettiği bir kaleyle genişletildi. Müzisyenler ve orkestralar bu antik tiyatronun dünya çapında kendine özgü bir akustiği olduğunu düşünüyor. Ancak savaş sırasında kalıntılarda tahribatlar meydana geldiği söyleniyor.

'Ölü Şehirler' olarak bilinen kalıntılar da tehdit altındaki kültür miraslarının bulunduğu kırmızı listede. Suriye’nin kuzeyindeki köy tipi yerleşimlerde Bizans döneminden kalma çok sayıda ev bulunuyor. Jerada’daki antik bina kalıntıları iç savaştan önce görece iyi korunmuştu. Çatışmalar başladığından beri ise kah ateş altında kah yağmalanmakta.

Suriye müzelerinin hali de oldukça dramatik. Çoğu savaş bölgelerinin ortasında. Paha biçilemeyen Elba kil tabletlerini muhafaza eden İdlib civarındaki müze gibi. 2011’den beri Şam ve Halep’teki müzelerden değerli parçaların Suriye devlet bankasındaki çelik kasalarda tutulduğu düşünülüyor. Ama yine de müzelerin büyük çoğunluğu yağmalara karşı korumasız. ©Deutsche Welle Türkçe