Macaristan'da güdümlü medyacılık dönemi

Kamu özerk medya kuruluşları zaten iktidarın güdümünde bulunmaktaydı. Yerli ve yabancı gözlemciler yeni medya yasasının sansür aracı olarak kullanılabileceği gerekçesiyle sağ muhafazakar iktidarı eleştiriyorlar. Bundan böyle Macaristan’daki özel medya kuruluşları, yayınlarının son derece esnek tutulan kurallara aykırı bulunması durumunda yüksek para cezasına çarptırılabilecek. Binden fazla Macar’ın başkent Budapeşte’nin merkezinde toplanarak parlamentodaki oylamayı protesto amacıyla yaptığı gösteri, halkın öfkesi kadar çaresizliğini de yansıtıyordu.

Cezalar oldukça "tuzlu"

Kalabalıktakilerin çoğu bu bayan gösterici gibi düşünüyordu. Göstericileri öfkelendiren yeni medya yasasıydı. Ama protestolar yankı toplamadı. Fidesz’in sağ muhafazakar tek parti iktidarı, üçte ikilik çoğunluğuyla yasayı parlamentodan geçirtti. Yasa, Macaristan’ın Avrupa Birliği Konsey dönem başkanlığını devralacağı 1 Ocak 2011’de yürürlüğe girecek. Bu tarihten itibaren sadece radyo ve televizyon yayınları devlet tarafından denetlenmeyecek ama aynı zamanda yazılı basın internet siteleri ve bloglar da devletin kontrolüne bağlanacak. Macar medyacılığını denetleyecek olan resmi merci yeni yasayı ihlal eden medyacılık kuruluşlarına yüksek para cezası verebilecek. Yazılı basın ve internet yayınlarına 90 bin, radyo televizyon yayınlarına ise 700 bin Euro ceza kesilebilecek. Üst kurul, medyacılık kurallarının ihlal edilip edilmediğine kendi takdirine göre karar verebilecek. Çünkü yasayla belirlenen ilkeler son derece elastiki. Yasada, her türlü yorumlanabilecek, kamu menfaatleri, ahlâk ve teamüller gibi kavramlar geçiyor. Medya üst denetleme kurulu, Başbakan Viktor Orban’ın yakın çevresindekilerden oluşuyor. Başbakan ve partisi Fides’in Macaristan’ı kendi fikirlerine göre ters yüz etmeye başlaması da demokrasinin tehlikeye girebileceği endişesine yol açıyor.

Tek parti iktidarı isteyince oluyor

Macaristan hükümeti sadece haberciliğe şekil vermek değil ama aynı zamanda medyacılığın yapısını da kalıcı bir şekilde değiştirmek istiyor. Kamu özerk kuruluşları kısa süre önce tek bir çatı altında toplanmıştı. İlk bakışta verimi arttıracağı sanılan bu yapılanma kararının basın özgürlüğü açısından son derece tehlikeli olabileceği çok geçmeden ortaya çıktı. Üst kurul tek parti iktidarının elinde. Haberlerin de devlete bağlı haber ajansı tarafından hazırlanması karşısında, Orban’ın iki önceki selefi Ferenc Gyurcsany küplere biniyor. Eski başbakan şöyle diyor: “Böyle bir şeyin olabileceğini hiç birimiz tahayyül edemezdi. Devlete ait haber ajansı, hazırladığı haberleri televizyon ve radyolara dağıtıyor. Kamu özerk medyası kendi haberini hazırlamaktan mahrum ediliyor. Sanki Lukaşenko diyarında yaşıyoruz.”

Hem iç, hem dış tepki

Macaristan’ın en yüksek tirajlı günlük gazetesi Nepszabadsag’ın yazı işleri müdürü Karoly Vörös de yeni yasaya göre, her gün, neyin önemli, neyin önemsiz olduğunu yazan bir liste çıkarılacağını ama hiçbir Avrupa ülkesinde böyle bir şeyin uygulanamayacağını belirtiyor ve ekliyor: "Ama üçte ikilik çoğunlukla pek çok şey yapılabilir.”

Birlik Avrupa’sı müstakbel dönem başkanını eleştirmeye yanaşmıyor. Uluslararası Basın Enstitüsü ve Avrupa gazete yayımcıları birliği ise Budapeşte yönetimini sert bir dille eleştirdi. Avrupa Güvelik ve İşbirliği Teşkilatı da Macaristan’daki gelişmeleri yakından izliyor. AGİT’in medyacılık delegesi Dunya Miyatoviç, medyacılık yasası açısından Macaristan’ın otoriter rejimlerden farkı olmadığını söyledi.

© Deutsche Welle Türkçe

Tim Gerrit Köhler/A. Günaltay

Editör: Murat Çelikkafa