Küresel bankacılık sistemi zorda

Amerikan ekonomisinin kalbinin attığı New York ile başkent Washington’da ortalık adeta toz duman. Finans krizinin kurbanları artıyor. İpotek kredisi piyasasının yarısın elinde tutan Freddie Mac ve Fannie Mae bankaları, Maliye Bakanlığı’nın hafta sonundaki acil müdahalesi sayesinde iflastan kurtarılabildi.

Amerikan mali sistemi bu yıl ikinci kez uçurumun kenarına sürüklendi. 16 Mart’ta büyük bankalardan JP Morgan Chase, Merkez Bankası’nın yardımıyla, iflas eden yatırım bankası Bear Stearns’i satın alarak hisse senedi piyasasını çökmekten kurtarmıştı. Temmuz ortasına gelindi ve borsalar yine bıçak sırtında. Herkes ‘bankaya hücumdan’ söz ediyor. Ticari bankalara güven kalmadığı için mudilerin paralarını kurtarmak için banka kapılarına dayanmasından endişe ediliyor.

Bundan 80 yıl önceki büyük depresyonu andıran senaryolar abartılı olabilir. Ama Wall Street’te korkunun kol gezdiği de bir gerçek. Maliye Bakanı ve Merkez Bankası Başkanı bile panik halinde. Maliye Bakanı Henry Paulson, iki yarı resmi emlak bankasının yeterli sermayeye sahip olduklarını söyledikten bir kaç gün sonra Merkez Bankası ile birlikte ‘acil kurtarma planı’ hazırlayarak; Fannie Mae ve Freddie Mac’i de özel kredilendirme programına dâhil etti. Kongre’nin onay vermesi kaydıyla, Hazine bu iki bankanın büyük hissedarı olabilecek.

Devlet müdahale etmeli mi?

Egan Jones adlı reyting kuruluşunun ortağı Sean Egan bunun isabetli bir adım olduğu görüşünde:

“Maliye Bakanı’nın müdahalesi bir nebze rahatlatıcı oldu. Ama müdahale etmek zorunda kalması bile Amerikan ekonomisinin sorunlarının iki yıldır ne kadar arttığını göstermeye yeter.”

Washington’daki Brookings Enstitüsü’nün Merkez Bankası uzmanı Martin Mayer ise ‘devlet karışmamalıydı’ diyor:

“Bu müdahalenin ne işe yarayacağını kestiremiyorum. Panik halinde gösterilen bir reflekse benziyor. Fannie ve Freddie’ye zaten 2,5 milyar dolarlık özel kredi limiti tanınmıştı. Bu limitin biraz yükseltilmesi yeterli olurdu.”

10 trilyon dolarlık piyasa

Söz konusu iki banka on trilyon dolarlık Amerikan ipotek piyasasının yarısını kontrol ediyor. Taahhüt toplamı Almanya’nın gayrı safi yurtiçi hasılasının iki katı kadar. Ticari bankalardan satın alınıp yatırımcıya ve aralarında Almanların da bulunduğu bankalara borç senedi şeklinde satılan değerli kâğıtlar gayrı menkul piyasasının çökmesiyle birlikte tabana vurdu.

İpotek finansmanında uzmanlaşmış IndyMac’in iflası, Amerikan bankacılık tarihinin en büyük skandallarından biriydi. Sallantıda olduğu söylenen 300 dolayındaki bankanın hisse senetleri de borsada hızla değer kaybediyor. ABD’nin en büyük kamu tasarruf kuruluşu hafta başında yüzde otuz değer kaybetti.

Endişeler artıyor

Borsa binasının yakınlarındaki Finans Müzesi’nde Büyük Depresyon grafiklerini seyreden yaşlı bayana o günleri bir daha yaşamaktan korkup korkmadığını soruyoruz.

“Hayır., durum henüz o kadar kötü değil. Ama gidişat o yönde. Bu yüzden Washington felaketi önlemeye çalışıyor” yanıtını alıyoruz. Peki, bankadaki parası için endişe duyuyor mu?

Yaşlı kadın, “Nakit paramdan değil ama yatırımlarımdan endişeliyim. Hisse senetleri baş aşağı gidiyor” karşılığını veriyor.

Wall Street çok zor günler geçiriyor. Maliye Bakanı ve Merkez Bankası Başkanı ise, piyasaya ve yatırımcıya, duruma hakim oldukları hissini veremiyor.