İran'da reformcular güç kaybediyor

İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Mohzen Eminzade ülkesinin imajı açısından endişeli. Üç binden fazla adayın seçilme hakkının engellenmesinin yurtdışında İran’daki demokrasiyle ilgili soru işaretleri uyandırdığını belirten Eminzade, bu durumun ülkenin dış ilişkilerini de olumsuz etkilediğini vurguladı. Reformcu politikacılardan gelen bu tür uyarılar, adayların neredeyse yarısını listeden silen Anayasa Koruyucular Konseyi’ndeki muhafazakarları etkilemiş görünmüyor. Konsey, ruhani lider Ayetullah Ali Hamaney’in tavsiyesi üzerine sadece 200 kişiyi yeniden listeye aldı.

Reformcu milletvekilleri İran’da meclis seçimlerinin, ön seçime dönüştüğü şikayetinde bulunuyor ve muhafazakarları, aday seçiminde kendi görüşlerine yakın olanları kayırmakla suçluyor. Reformcular, böylelikle seçimlerin anlamını kaybettiğini, seçimlere katılmaya bile gerek kalmadığını düşünüyor.

Hatemi muhafazakarların baskısı altında

İranlı seçmen de bu sonuca aylar önce varmıştı. 1997’den itibaren Muhammed Hatemi’yi ve reform hareketini iktidara taşısalar da reform heyecanı uzun sürmedi. Seçmenler, İran’da seçilmiş çoğunluğun bile kendi kararlarını alamadığı, demokratik temellerin işlemediği sonucuna vardı.

Reformcu Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, iki dönemlik görev süresinde muhafazakarların baskısı altında, aralarında bazı bakanların da bulunduğu, önemli yol arkadaşlarından vazgeçmek zorunda kaldı. Hatemi, geniş kapsamlı reform planlarını meclise de getirtti, ancak sonuçta parsayı toplayan muhafazakarlar oldu.

Anayasa Korucuyuları Konseyi güçlendi

Bu durum, İran’daki sistemden kaynaklanıyor. İslam Cumhuriyeti’nin kuruluşundan önce Şah döneminde de yasa tasarılarını Kur‘an ve dine uygunluğu açısından denetleyen bir dini konsey vardı. 1979 İran devriminin ardından ise Anayasa Koruyucular Konseyi’nin kontrol hakkı çok daha belirgin hale geldi.

İranlılar, Hatemi’nin seçilmesi ve reformcuların ilk zaferleri kazanması öncesinde bu durumun fazla farkında değildi. Zaten muhafazakarlar tarafından yönetiliyorlardı, mecliste muhafazakar milletvekilleri bulunuyordu. Ancak reformcuların başa gelmesiyle başlayan süreçte, demokratik kurumlardan gerçek anlamda yararlanma isteği doğdu. Ama bu hep engellendi ve engellenmeye devam ediyor.

Yerel seçimlerde muhafazakarlar kazanmıştı

Bu durumun İranlılar’da yol açtığı hayalkırıklığı ve kızgınlık geçtiğimiz yılki seçimlerde kendisini gösterdi. Yerel konsey seçimlerinde aşırı düşük katılım nedeniyle neredeyse her yerde muhafazakar adaylar kazandı. 20 Şubat’taki meclis seçimleri için de aynı eğilim görülüyor. Ancak muhafazakarların zaferini önlemek için seçmenlerin son anda sandık başına gidebileceğini düşünenler de var. Bazı koyu muhafazakarların işte bundan endişelendikleri ve bu yüzden reformcu adayları seçimlerden uzak tutmak istedikleri anlaşılıyor.