TÜR 2807 Iran Krise

İran’da Cumhurbaşkanı Ahmedinejad’ın zaferiyle sonuçlandığı açıklanan 12 Haziran seçimlerinin ardından gerilim sürüyor.

Seçimlerde Mahmud Ahmedinejad'a rakip olan Mir Hüseyin Musevi, Tahran yönetiminin tüm engelleme girişimlerine rağmen ülkedeki reform hareketini devam ettirmeye kararlı olduklarını vurguladı. Musevi internet sitesi aracılığıyla yaptığı açıklamada, “reform mücadelesini devam ettireceklerini” belirtti. Musevi, İnsanların 1979 İran İslam devrimiyle özgürlük niyetlerini ortaya koyduklarını vurgulayarak, “Peki bu özgürlükler şimdi nerede kaldı?” sorusunu yöneltti. Mevcut yapının herkese zarar vereceğinin altını çizen eski Başbakan, seçim sonuçlarının ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’i de olumsuz etkileyeceğini belirtti.

Hamaney yaklaşım değiştirdi

Muhalefetin eleştirilerine rağmen İran’daki dini yönetiminse son dönemde muhalefete daha ılımlı yaklaştığını söylemek mümkün. Hamaney, 17 Temmuz'daki Cuma hutbesinde “İran'da bir krizin yaşandığını” vurgulamış ve gözaltındaki protestocuların serbest bırakılmasını talep etmişti. İran devlet televizyonu da Şii lider Hameney’in ülkede gerginliklerin daha ileri boyuta taşınmaması için yaptığı itidal çağrılarına sıklıkla yer veriyor.

İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney son olarak, gözaltına alınan reformcuların tutulduğu sanılan Kehrizek cezaevinin kapatılması talimatını verdi. Yarı resmi Mehr ajansının haberine göre milletvekili Kazım Celali, bu cezaevinde, "tutukluların haklarının korunması için gerekli standartların bulunmadığını" belirtti.

Rafsancani de daha ılımlı

Önceki haftalarda seçim sonuçlarına tepkiyle yaklaşan İran'ın etkili isimlerinden eski Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani de son dönemde dini lider Hamaney'i övüyor. İran devlet televizyonu, Rafsancani'nin dini lider için “Hamaney ilerici ve yüzü ileriye dönük bir düşünür. Mevcut sorunları Hamaney'in çözeceğine inanıyorum” sözlerine yer verdi.

İran’ın eski cumhurbaşkanının televizyondaki açıklamasında, ülkedeki mevcut durumdan bahsederken “kriz” sözcüğünü kullanmaması Tahran yönetimine yakın muhafazakârları şaşırttı. Daha önceki açıklamalarında Tahran’ın seçim sonuçlarıyla ilgili tartışmalara açık olması gerektiğini belirterek protestolar sırasında tutuklananların serbest bırakılmasını isteyen Haşimi Rafsancani’nin artık daha yumuşak bir üslup kullanmaya gayret gösterdiği dikkat çekiyor.

Ahmedinejad eleştiri istemiyor

Tahran yönetimin ise eleştirilere açık olmadığı geçtiğimiz hafta Cumhurbaşkanı Ahmedinejad’ın kendisini eleştiren iki bakanı görevden almasıyla daha da belirginleşti.

Ahmedinejad dünürü İsfendiyar Rahim Meşai'yi cumhurbaşkanı birinci yardımcılığına atamış ve bu yüzden iki bakanının sert eleştirilerine maruz kalmıştı. Buna rağmen atamayı savunan Cumhurbaşkanı, ancak dini lider Ali Hamaney'in isteği üzerine Meşai'yi bu görevden almak zorunda kalmıştı.

Gözaltındakilerden haber yok

Ülkede geçtiğimiz haftalarda düzenlenen protestolarda tutuklananların akıbetiyse henüz net değil.

İran devlet televizyonunun haberinde, İran yargı makamlarının bir hafta içinde tutukluların geleceğiyle ilgili karar vermesinin beklendiği belirtildi. Haberde, Tahran yüksek savcısı, Adalet Bakanı vekili ve milli soruşturma dairesi yetkilisinden oluşacak üç kişilik komitenin tutuklularla ayrı ayrı görüşerek, Tahran’a konuyla ilgili bir rapor sunmak üzere görevlendirildiği kaydedildi.

Tutuklularla ilgili bir komitenin oluşturulacak olması bile muhalifler için önemli bir adım olarak nitelendiriliyor. Ancak uluslararası insan hakları savunma örgütleri gösteriler sırasında tutuklananların sayısını binlerle ifade etmesi karşında Tahran sadece 150 göstericinin tutuklandığında ısrarcı.

Seçim sonuçlarına itiraz eden göstericilere polisin müdahalesi ve Tahran’ın muhaliflere yönelik tutumu dünyanın geri kalanında da tepkilere neden olmuştu. İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın seçim zaferini protesto amacıyla geçen hafta sonunda, aralarında Londra, Paris, Roma, Amsterdam, Viyana ve New York'un da bulunduğu 100'den fazla şehirde protesto eylemleri düzenlenmişti. “İran'da şiddete ve baskılara karşı küresel eylem günü” adı altında organize edilen eylemlere Uluslararası Af Örgütü, Sınır Tanımayan Gazeteciler ve P.E.N. Yazarlar Örgütü de destek vermişti.

Protestolar sırasında öldürülen ve İran’da yeni muhalif hareketin sembolü haline gelen Nida Ağa Sultan’ın ölümünün 40’ıncı günü olan Perşembe günü, protestolar sırasında ölenleri anma törenlerinin düzenlenmesi çağrısında bulunan muhalif lider Mirhüseyin Musevi’nin İran yönetiminin sıcak bakmadığı bu düşüncesini gerçekleştireceği şüpheli. Nitekim İran İçişleri bakanlığı anma töreni adı altında düzenlenecek protesto gösterilerine izin verilmediğini duyurdu. Musevi’nin internet sitesinde yayınlanan açıklamasında “Tahran’ın anayasaya saygı göstermesi ve sevenlerimizi anmak için bize bu fırsatı tanıması gerekir” ifadesi kullanılmıştı..

DW/Ajanslar, MK/AG/AŞ