İran uranyum zenginleştirmeye devam ediyor

Viyana’daki Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı müfettişleri, İran’ın nükleer araştırmalarını hızlandırdığı tarihe dikkat çekiyor. Müfettişlere göre Tahran, tam da AB Ortak Savunma ve Dış Politika Yüksek Temsilcisi Javier Solana’nın, uzlaşı önerilerini kendisine ilettiği gün, yani 6 Haziran tarihinde çalışmalarını hızlandırdı. Viyana’da bu adım, ‘İran nükleer faaliyetlerini rafa kaldırma talebine, anlaşılan olumlu yanıt veremeyecek” şeklinde yorumlanıyor. Ama yorumlar, diplomatik işikilerin kesilme aşamasına geldiği yönünde de değil. Değerlendirmede daha çok, Solana’nın Tahran ziyaretinde aldığı, önerileri inceleme sözü ve ziyarete hakim olan olumlu atmosfer öne çıkıyor. İran’ın Baş Müzakerecisi Ali Laricani de, sunulan öneri paketini bazı belirsilikler içerse de “olumlu bir adım” diye nitelemişti.

Paketin içeriği belli olmaya başladı

Öneri paketinin içeriği ise yavaş yavaş belli oluyor. Bunlardan ilki İran’a ekonomik ve teknolojik alanda kapsamlı bir işbirliği teklif edildiği şeklinde. Bu kapsamda Tahran’a, nükleer araştırma alanında işbirliği önerildiği de belirtiliyor. Henüz doğrulanmayan haberlere göre, Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ile Almanya, ileri bir tarihte, denetime açık olması koşuluyla, İran’a uranyum zenginleştrime izni vermeyi bile planlıyor. Bu adımdan önce Avrupa İran’a, enerji ihtiyacını gidermesi için bir hafif su reaktörü ile gerekli oranda zenginelştirilmiş uranyum sağlamayı öneriyor.

Yeni öneri yok

Aslında bu öneriler, neredeyse geçtiğimiz yaz yapılan önerilerle özdeş. Fark ise artık ABD’nin, de İran ile planlanan nükleer müzakerelere katılma niyetini ortaya koyması. İran ise bu adımı, Washington’un kendisine “saldırmazlık garantisi” vermesi için bir başlangıç olarak görme eğiliminde. İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ise olumlu havaya ve uranyum zenginleştirmeye son verme çağrılarına karşın, ‘İran, uranyum zenginleştirme hakkından vazgeçmeyecektir.” diyor. Ancak Ahmedinejad’ın bu seferki sözlerinin Washington ve Brüksel’deki yankısı, eskisi gibi olumsuz değil. Bunun bir nedeni, Batı’nın İran’ın haklarını elinden alamayacağının farkına varması.

Krizin yumuşamasının nedenleri

İran ile süren nükleer krizin yumuşamasında başka temel nedenler de rol oynuyor. Bunlardan ilki, olası yaptırımların Güvenlik Konseyi’nin iki daimi üyesi Rusya ile Çin’in vetosuna takılacağının anlaşılması. Diğeri ise ABD ile AB’nin İran’a yönelik bir askeri müdahaleye hazır olmaması. Üçüncü bir neden ise Batıyı rahatlatan bilimsel tahminler. Amerikan gizli servislerine göre, işletilmeye hazır bir nükleer reaktörü dahi bulunmayan İran, atom bombası yapmaya yetecek uranyum miktarını, en erken 10 yıl içinde üretebilecek güçte.