ABD, İran konusunda strateji değiştiriyor

İran’ın nükleer programı konusunda aylardır esen sert rüzgarlar durulmaya başlıyor. Gerçi İran sivil amaçlı bir nükleer programın doğal hakkı olduğunu vurguluyor ve bu yönde çalışmaların sürmesinde kararlı. İran Dışişleri Bakanı Kemal Harrazi, İran’ın gelecekteki enerji ihtiyacını karşılayabilmek için her biri 1000 megawatt gücünde 20 reaktöre ihtiyacı olduğunu belirterek, bu tartışma götürmeyecek ihtiyacın, İran’ın gerekli nükleer yakıtı kendi üretme çabalarının haklılığını ortaya koyduğunu söyledi. Rusya dün Buşehir’deki nükleer enerji santralı inşasının sona ermesinin ardından İran’da altı santral daha inşa etme niyetini açıklamıştı.

İran’ın uranyum zenginleştirme çalışmaları enerji üretimini mi, yoksa ABD’nin iddia ettiği gibi nükleer silah üretimini mi amaçlıyor? Aylardır İran, Avrupa ve ABD üçgeninde yaşanan tartışmalar işte bu soru üzerine odaklanıyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, bu soruya yanıt aramak üzere 1,5 yılı aşkın bir süredir İran’da denetimlerde bulunuyor, ancak İran’ın nükleer programı ile ilgili tüm ayrıntılara ulaşabilmiş değil.

Ajans Başkanı Muhammed El Baradey de Tahran yönetimini, 20 yıldır gizli tutulan uranyum zenginleştirme programı ile ilgili yanıtsız kalan soruları açıklığa kavuşturmak için aktif işbirliğine çağırdı. Baradey, “Hala yapılacak işler var. Bu dosyayla ilgili gerçekten de bir zaman çerçevesi sunamıyoruz. Açıkça görünen, önümüzde iki konu olduğu. Biri, geçmişteki programı tüm boyutu ile görebildiğimizden emin olmak. Ama aynı zamanda güven ortamı oluşturmayı ve garantiler sağlamayı da sürdürmeliyiz. Tahran’ın açıklamadığı birşey kalmadığına güvenmek zaman alacaktır“ diye konuşuyor.

Avrupa ülkelerinin rolü

El Baradey, İran ile işbirliğinde olumlu sonuçlar alındığını ve görüşmelerde ilerleme kaydettiklerini de sözlerine ekledi. Görüşmelerde ilerleme kaydedilmesinde, sorunun diplomatik yoldan çözümü için çaba gösteren üç Avrupa ülkesinin, İngiltere, Fransa ve Almanya’nın da önemli payı var. Bu üç ülke İran’ı nükleer programdan vazgeçmeye ikna için diyaloğu sürdürüyor ve karşılığında İran’a ekonomik ve ticari destek öneriyor.

Avrupa’nın İran’a cazip ekonomik fırsatlar sunarak sorunu çözme stratejisi Amerikan yönetiminin de aklına yatmış görünüyor. Amerikan Başkanı George Bush’un geçtiğimiz hafta gerçekleştirdiği Avrupa gezisinde de konu gündemdeydi. Avrupalı liderler, Bush’a diyalog sürecini desteklemesi çağrısında bulunarak bir dizi öneri sundu. Bunlardan biri de ABD’nin İran’ın Dünya Ticaret Örgütü’ne üyeliğine karşı direnişinden vazgeçmesiydi.

Beyaz Saray’dan müzarekere sinyali

Amerikan yönetiminin İran konusunda bir strateji değişikliği üzerinde düşündüğü, çeşitli resmi ağızlardan da doğrulandı. Beyaz Saray sözcüsü Scott McClellan, İran’ın son dönemde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile işbirliğini geliştirdiğini belirterek, Avrupalılar’ın önerilerinin incelendiğini, ancak bu konuda kararın henüz verilmediğini vurguladı.

Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice da Başkan Bush’un Avrupalılar’ın müzakere stratejisini destekleme konusunu düşündüğünü açıkladı. Bush’un Avrupa gezisinin ardından şimdiye kadarki tutumunu yeniden gözden geçirdiğini belirten Rice henüz herhangi bir kararın verilmediğini de sözlerine ekledi. Resmi açıklamalarda kararın ne zaman verileceği ile ilgili bir sinyal verilmiyor, ancak Amerikan hükümet çevreleri bu kararın kısa süre içinde duyurulacağını belirtiyor.