10 soruda 2022-KPSS krizi nedir?

Türkiye, 2010'daki Kamu Personel Seçme Sınavı'ndaki (KPSS) sızıntı skandalından 12 yıl sonra bu kez 2022-KPSS'deki "benzer soru" skandalını tartışıyor. Savcılık, DDK, YÖK ve Emniyet; ÖSYM'nin soru hazırlama komisyonunu mercek altına alarak, bu birimdeki görevliler ile Yediiklim Yayınları yetkilileri arasında irtibat olup olmadığını araştırıyor. Diğer yandan benzer soru skandalına, soru havuzundaki soruların değiştirilmeden kullanılmasının neden olmuş olabileceği tezi üzerinde duruluyor.

ÖSYM'nin önce "asılsız" dediği iddiaların, yapılan incelemede gerçek olduğunun anlaşılması üzerine KPSS'nin Genel Kültür-Genel Yetenek oturumu iptal edildi, gelecek oturumlar ise ertelendi. Peki bu iptal kararı sınav skandalını çözmeye yetecek mi? DW Türkçe'nin konuştuğu uzmanlar ve bir dönem KPSS soruşturmalarında görev yapmış yargı üyeleri, sorunun kaynağının ÖSYM'de olduğunu belirterek, kurumun yeniden yapılandırılmasını ve etkili bir denetim mekanizması kurulması gerektiğine işaret ediyor.  

1- KPSS'de sızıntı iddiası nasıl ortaya çıktı?

31 Temmuz 2022 Pazar Günü tüm Türkiye'de KPSS'nin Genel Yetenek-Genel Kültür oturumu yapıldı. Yaklaşık 1,5 milyon adayın girdiği sınavla ilgili 2 Temmuz'da Twitter'da kopya iddiaları ortaya atılmaya başlandı. Sınava giren birçok aday; KPSS sorularının bazılarının, Yediiklim Yayınları'nın deneme kitapçıklarındakiler ile birebir aynı olduğunu yazdı ve buna ilişkin soru örnekleri paylaştı. Aynı zamanda Twitter'da "#kpssdeikincifetoskandalı", "#SınavİptalEdilsin" şeklinde tag da açıldı. 

2- Soruların sızdırıldığı bulguları ne kadar ciddi?

Twitter'da yayımlanan soru görsellerinde ÖSYM'nin ve Yediiklim Yayınları'nın sorularının birçoğunun benzer olduğu açık olarak görülüyor. Savcılığa suç duyurusunda bulunan CHP Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya da yaptıkları incelemede 20-30 soruda benzerlik olduğunu ifade etti. KPSS'deki skandalı ilk ortaya atan isimlerden olan ve DW Türkçe'nin ulaştığı Gaziantep Üniversitesi mezunu Serkan Acar da# elindeki Yediiklim Yayınları'na ait bir deneme sınavı ile iki PDF kitapçıktaki dört sorunun aynı olduğunu anlattı. Sınavın iptal edilmiş olması da iddiaların gerçekliğini teyit etti. 

3- ÖSYM, iddialarla ilgili ne dedi?

1974'te kurulan ÖSYM Başkanlığı, Twitter hesabı üzerinden 2 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, 'Bazı sınav sorularının bir yayınevinin deneme sınavı sorularıyla aynı olduğuna ilişkin sosyal medya platformlarında ortaya atılan iddiaların incelemelerimiz neticesinde asılsız olduğu anlaşılmıştır' iddiasında bulundu. Ancak KPSS'ye giren adaylar ve sosyal medya kullanıcıları, bu açıklamayla ikna olmadı. Açıklamayı yaptıran ÖSYM Başkanı Halis Aygün ise Bizim Yaka Kocaeli gazetesine yaptığı açıklamada, "komplo" imasında bulunarak, "Dört yıl süreyle özveriyle çalıştık. Birileri başarımızdan rahatsız olmuş olacak ki düğmeye bastı" dedi. 

4- İddialarla ilgili hangi kurumlar soruşturma başlattı, neler yapıldı?

Tepkilerin sürmesi üzerine Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (DDK), Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatıyla sınavla ilgili inceleme başlattı. Müfettişleri ÖSYM'de inceleme yapan DDK'nın harekete geçmeye başlamasıyla ancak diğer kurumlar da refleks gösterdi. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, DDK'nın suç duyurusu üzerine soruşturma başlattı. Savcılığın talimatıyla Ankara Emniyet Müdürlüğü ekipleri, Yediiklim Yayınları'nın Ankara'daki iki merkezine operasyon düzenleyerek soru kitapçıkları ile dijital materyallere el koydu. Buna paralel olarak YÖK ve ÖSYM de inceleme başlattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, "iddialar asılsız" paylaşımını yaptıran ÖSYM Başkanı Halis Aygün'ü görevden aldı, yerine Prof. Dr. Bayram Ali Ersoy'u getirdi.

5- KPSS soruları nasıl hazırlanıyor, sorun nereden kaynaklandı?

ÖSYM, her sınav için bir sınav komisyonu oluşturuyor. Bu komisyon, üniversitede görevli akademisyenlerden, lisedeki eğitimcilerden ve diğer kamu görevlilerinden oluşuyor. Komisyon önce kapalı devrede soruları hazırlıyor. Bu sorular daha sonra soru havuzuna giriliyor. Bu havuzdan sorular, ÖSYM Başkan Yardımcısı tarafından karışık şekilde çekilerek kriptolu bellek aracılığıyla Meteksan'a götürülüyor. Matbaada Başkan Yardımcısı ve Sınav Komisyonu Başkanı, şifre ve parmak iziyle soruları açarak otomatik yazılımla rastgele sınav testi oluşturuyor. Bu test daha sonra, son çalışmayı yapmak ve incelemek üzere komisyonu teslim ediliyor.

2022-KPSS'deki komisyonda kimlerin görev aldığı açıklanmadı. Ancak soruşturma makamları, bu komisyonun, soru havuzundan seçilen soruları değiştirmeden test olarak hazırlamış olduğu iddiasını da araştırıyor. Kapalı devrede hazırlanan soruların, Yediiklim Yayınları'nın kitapçıklarından alınıp alınmadığı da araştırmanın diğer bir konusunu oluşturuyor. Savcılık, bu nedenle soru hazırlama komisyonu başkanı ve üyeleri ile Yediiklim Yayınları yöneticileri arasında irtibat ve sızıntı olup olmadığını mercek altına aldı. 

6- ÖSYM'de tarikatlar savaşı mı yaşanıyor?

ÖSYM Başkanı Bayram Ali Ersoy, Yıldız Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü Başkanı olarak görev yapıyordu. Ancak Ersoy'un İsmailağa tarikatının ölen lideri Mahmut Ustaosmanoğlu'nu övdüğü paylaşımlar ortaya çıktı. Yine Ersoy, Milli Görüşçü Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (ESAM) Başkanlığı'nı yürüten Ersoy'un  İsmailağa cemaatine bağlı İlkseç Vakfı'nın Nokta Gençlik Örgütü'nün düzenlediği sohbetlere katıldığı, İlim Yayma Cemiyeti'ni de ziyaret ettiği anlaşıldı. Görevden alınan Başkan Halis Aygün'ün ise MHP'ye yakın olduğu iddia ediliyor. Yaşananların ÖSYM'deki tarikatlar mücadelesi olduğu da iddialar arasında. Gazeteci Murat Yetkin, son yıllarda ÖSYM'deki tarikat yapılanmasından kast edilenin Menzil tarikatı olduğunu yazdı. 

7- KPSS'nin hangi bölümü iptal edildi, bundan sonra ne olacak? 

ÖSYM Başkanı Ersoy, görevinin ilk gününde KPSS'nin 31 Temmuz'da yapılan Genel Kültür-Genel Yetenek oturumunun iptal edildiğini, 6-7 ve 14 Ağustos'ta yapılacak oturumların ise ertelendiğini duyurarak, bu nedenle adaylardan özür diledi. "İlk inceleme sonuçlarına göre bu sınavda adaylara yöneltilen sorulardan bazılarının, bir yayınevinin soru kitapçıklarında yer aldığı tespit edilmiştir" diyen Ersoy, KPSS'deki soru skandalının varlığını resmi olarak doğruladı. Yeni sınav takvimi, 17 Eylül'de başlayacak ve adaylardan yeni bir sınav ücreti alınmayacak.

8- İddiaların odağındaki Yediiklim Yayınları kim, ne dedi?

Yediiklim Yayınları, 2003 yılında kuruldu. 2006'da ise Yediiklim Akademi olarak dershaneciliğe adım atan kurumun 82 şubesi bulunuyor. Yediiklim'in sahibi Münir Çelik'in Milli Eğitim Bakanlığı'ndan "Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Dil Sınavı" soru kitapçığının basılması ve dağıtılması ihalesini 5 milyon 894 bin TL bedelle aldığı ortaya çıkmıştı.

Yargı kulislerinde ise Yediiklim Yayınları ile ilgili geçmişte Gülen yapılanması soruşturması yürütüldüğü ancak takipsizlik kararı verildiği iddia edildi. Yediiklim Yayınevi sahibi Çelik, düzenlediği basın toplantısında ÖSYM'nin soruları özensiz hazırladığını iddia ederken, "Fazla itina gösterilmediği gibi bir sonuç çıkıyor. 10 bin soruda 24 tane benzer soru var, birebir soru yok" dedi. ÖSYM'den bugüne kadar ihale almadığını belirten Çelik, "Hiçbir cemaate, siyasi partiye üye olmadım. Biat etmeyi sevmem" diye konuştu. 

9- Sınavın iptal edilmesiyle sorun çözüldü mü?

Uzmanlar, KPSS'nin iptal edilmiş olmasının sorunu çözmeyeceği, sınavı düzenleyen sorunlu yapının ÖSYM'de varlığını sürdürdüğü görüşünde. Eğitim uzmanları, bu nedenle ÖSYM'nin yeniden yapılandırılmasını öneriyor. Sorunun merkezinin ÖSYM olduğunu belirten Eğitim Uzmanı Özgür Bozdoğan, ÖSYM'nin yapısının demokratikleştirilmesi ve şuan eksik olan kamusal denetim mekanizmalarının kurulması gerektiğini kaydetti. Bozdoğan, "Görülüyor ki ÖSYM'nin şu anki yapısıyla devam edildiği sürece, bu tür sorunlar, bu tür soru işaretleri oluşmaya devam edecek" dedi. 

Yine DW Haber'in ulaştığı ve KPSS davaları kapsamında görev yapan bir yargı üyesi, çözüm önerisi olarak "ÖSYM'de liyakatli, partisiz, tarikatlarla ilişkisi olmayan kişiler çalıştırılmalı. ÖSYM Soru Hazırlama birimlerinin çalışma esasları sıkı kurallara ve  disipline bağlanmalı, denetleme mekanizması oluşturulmalı ve hatta denetçiyi de anında denetleyen mekanizma kurulmalı" dedi. Benzer şekilde bir Cumhuriyet savcısı ise, "ÖSYM'nin üzerine TİB (Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı) gibi beton dökülmeli, kapatılmalı" önerisinde bulundu.  

10- Hedefteki kurum ÖSYM'nin hangi sınavları şaibeli?

Yalnızca 2022-KPSS değil, geçmişte ÖSYM'nin düzenlediği birçok sınavla ilgili kopya skandalları yaşandı. 2010'da düzenlenen KPSS'nin Genel Yetenek Genel Kültür bölümünün sorularının dışarı sızdırıldığı tespit edilmiş, bu nedenle sınav iptal edilmişti. Kopya skandalında Gülen yapılanması bağlantısı tespit edilen sınavda, 350 birinci çıkmıştı. 2011'de yapılan YGS'de ise şifre skandalı ortaya atılmış; sınavın özellikle matematik sorularının şıklarının belli bir şifre yöntemiyle yanıtlanabildiği ifade edilmişti. Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ise ÖSYM Başkanı Ali Demir'e sahip çıkarak sınavı savunmuştu.

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, şu an 2010-2022 KPSS'nin dışında diğer yıllarda yapılan birçok sınavla ilgili de soruşturma başlatmıştı. ALES, ÖSS, KPSS, TUS, askeri liseler, polis okulları gibi birçok sınavla ilgili soruşturmalar sürüyor.