Pokrštavanje partizana na Tjentištu
12. avgust 2018.
Fata Orlović iz Konjević polja već 16 godina traži da se iz njenog dvorišta ukloni bespravno izgrađena crkva, ali vlasti Republike Srpske (RS) nisu ništa učinile. I kao što to obično biva, ako se očit protivzakonit čin ne sankcioniše na vreme, onda se počinioci time ohrabruju da svoje (ne)delo ponove.
Ovo pravilo potvrdila je i najava gradnje Hrama Svetog Prokopija u Nacionalnom parku Sutjeska, u blizini čuvenog partizanskog spomenika na Tjentištu. Iako za gradnju crkve, kako navode pojedini srpski mediji, nema nikakve valjane dokumentacije niti urbanističke saglasnosti, najviši zvaničnici Srpske pravoslavne crkve (SPC) u BiH, među kojima mitropolit dabrobosanski Hrizostom, osveštali su crkvene temelje na mestu gde su vođene najteže bitke u Drugom svetskom ratu.
Od Bitke na Sutjesci prošlo je 75 godina. Predsednik Saveza udruženja boraca Narodnooslobodičakog rata (SABNOR) Bakir Nakaš kaže da niko nema ništa protiv gradnje verskih objekata koji imaju svoju svrhu, svoje vernike, ali da se u konkretnom slučaju radi o „čistoj provokaciji u svetlu jačanja klerofašizma na svim nivoima“.
„Podvala“
Samovolja crkvenih vlasti uz podršku Opštine Foča i uprave Nacionalnog parka dovela je do toga da se podižu temelji i krst kao početak gradnje crkvenog objekta u neposrednoj blizini kosturnice i spomenika poginulim partizanima, kaže Nakaš za DW.
„Ovim se činom žele 'pokrstiti' poginuli partizani, ateisti ili vernici drugih konfesija, te narušiti koncept Nacionalnog parka koji je sve drugo osim jednonacionalni, čitaj 'pravoslavni'. Ako se crkva gradi radi naroda, vernika, onda takve objekte treba graditi blizu njihovog mesta stanovanja, a ne uz spomen obeležje partizanima kojima je antifašizam bio pre njihove vere i nacije“, dodaje on.
Mobilisana je antifašistička zajednica u celom regionu jer Sutjeska i spomenik palim borcima ne pripadaju samo BiH. Sekretar beogradskog Društva za istinu o NOB-u i Jugoslaviji Miloš Lukinović kaže da je SPC i u Srbiji bez pitanja i bez dozvole izgradila crkvu kod spomenika partizanima poginulim na Sremskom frontu. „To je apsurd, a crkva je napravljena pod izgovorom da nisu svi borci bili ateisti“, kaže on za DW.
„Ovo na Tjentištu je još jedna podvala. Mnogi partizanski borci koji su poginuli na Sutjesci zaista nisu bili ateisti. Moj stric Andrija Lukinović je tu poginuo. Zaklali su ga četnici na Prenju dok je štitio odstupnicu Vrhovnom štabu.“
Kada su komunisti tražili da Andrija stupi u redove Komunističke partije, on je odgovorio da ne može jer „peva u crkvenom horu“, priseća se Miloš Lukinović. „Ali ta crkva na Tjentištu koju sada hoće da naprave ne bi bila Andrijina crkva! Šta to znači? Da treba na Tjentištu graditi i katoličku crkvu? I džamiju? Pa to je apsurdno! To su budalaštine bez ikakvog smisla. Ostavite te mrtve neka 'žive' u našim uspomenama onakvi kakvi su bili – borci za zajedničku viziju svih nas“, kaže Miloš Lukinović.
Ginuli partizani iz svih krajeva
Amir Sužanj, novinar BH radija 1, za DW kaže da Tjentište snažno simboliše antifašističku borbu partizana boraca raznih nacija, vera i ateista iz mnogih delova nekadašnje Jugoslavije. „Crkva se gradi u Nacionalnom parku sa zaštićenim prirodnim i istorijskim znamenitostima, poznatim širom sveta – od spomenka partizanima do jedine evropske prašume Perućice.“
Sužanj podseća da je Tjentište udaljeno oko 25 kilometara od Foče, a svuda okolo su bošnjačka, muslimanska sela. „Na kraju, to je zemlja koja je prilikom izgradnje spomen-obeležja na Tjentištu oduzeta od meštana Bošnjaka“, dodaje naš sagovornik.
Sužanj ističe da bi se najava gradnje crkve mogla posmatrati i u kontekstu nastojanja da se partizanskom pokretu da ekskluzivno srpski prefiks „što predsednik RS Milorad Dodik godinama pokušava“. „Ta dimenzija još je besmislenija, pogotovo na Sutjesci, gde su partizani iz svih naroda ginuli zajedno i doslovno jedni uz druge.“