Uchodźcy w Niemczech

Jak wynika z danych opublikowanych kilka tygodni temu przez Wysoki Komisariat ONZ ds. Uchodźców (UNHCR), na świecie jest obecnie 42 miliony uchodźców. Większość z nich to tak zwani „uchodźcy wewnętrzni”, ludzie, którzy są zbiegami wewnątrz swego kraju. 80 procent uchodźców mieszka w krajach rozwijających się. Tylko niewielu udaje się przedrzeć do Europy. W ubiegłym roku zbiegło na łodziach przez Morze Śródziemne około 65 tysięcy osób (boat people). 22 tysiące poprosiło w Niemczech o azyl.

Podstawowe prawo do azylu

Ustawa Zasadnicza RFN stwierdza, że „osoby prześladowane ze względów politycznych korzystają z prawa azylu”. Natomiast innego rodzaju trudne sytuacje, jak bieda, głód, wojna domowa, katastrofy żywiołowe lub bezrobocie nie mogą stanowić podstawy do jego przyznania.

Do lat osiemdziesiątych liczba azylantów w RFN była stosunkowo niska, dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych, po wybuchu wojny w Jugosławii, gwałtownie wzrosła. W „rekordowych” latach 1990-92 złożono w RFN aż 900 tysięcy wniosków o przyznanie azylu politycznego. Wielu mieszkańców Niemiec, jak i przedstawicieli niektórych partii politycznych, odczuwało z tego powodu dyskomfort: „Łódź jest pełna” („Das Boot ist voll”) – tak brzmiało ówczesne hasło. W ankietach z 1992 roku ponad 74 procent respondentów opowiadało się za zmianą Konstytucji RFN i za zredukowaniem liczby wnioskodawców o azyl.

Kompromis w kwestii azylu

Po kilku miesiącach reprezentowane w Bundestagu partie polityczne doszły do porozumienia w sprawie zmiany Ustawy Zasadniczej i zaostrzenia warunków przyznawania azylu. Na podstawie tak zwanej „regulacji o państwach trzecich” rząd Niemiec ustalił, że wszyscy azylanci, którzy przybywają do Republiki Federalnej przez „bezpieczne państwa trzecie” odsyłani będą do poprzednich krajów tranzytowych. Równocześnie za pewne i bezpieczne kraje trzecie uznano kraje sąsiadujące z Niemcami. Po wejściu tej regulacji w 1993 roku w życie, liczba azylantów w RFN zaczęła gwałtownie spadać. W 1995 roku ubiegało się o azyl jeszcze 150 tysięcy obcokrajowców, a w 2003 – 50 tysięcy. W roku ubiegłym wniosek o azyl polityczny w złożyło już tylko 22 tysiące osób. Najwięcej uchodźców przybyło z Turcji, byłej Jugosławii, Iraku i Afganistanu.

Skazani na wydalenie

Wnioski o azyl rozpatrywane są przez Federalny Urząd ds. Migracji i Uchodźców w Norymberdze. Około jednej trzeciej z nich w ogóle się nie rozpatruje z powodu regulacji o państwach trzecich. Tylko pięć do ośmiu procent wnioskodawców otrzymuje prawo do posiadania azylu, względnie jest chronionych przed readmisją przez genewską Konwencję o Uchodźcach z 1951 roku. Podpisując tę konwencję Republika Federalna zobowiązała się do przyznawania prawa pobytu ludziom szukającym schronienia przed wojnami, przed prześladowaniami z przyczyn religijnych lub etnicznych, względnie bezpaństwowcom.

Gdy wnioski o azyl zostaną odrzucone, cudzoziemcy nie muszą jednak opuścić Republiki Federalnej natychmiast. Jeśli nie są zdolni do podróży, nie posiadają paszportu swego kraju lub sytuacja w kraju pochodzenia nie zezwala im na powrót, otrzymują tak zwane „Duldung”, czyli zgodę na pobyt tolerowany do czasu, kiedy odesłanie ich będzie możliwe. Stan ten może trwać jednak latami i w ten sposób niektórzy uchodźcy, których wnioski o azyl odrzucono, mogą otrzymać z czasem prawo pobytu stałego w RFN.

Uchodźcy z Iraku

Obecnie Niemcy uczestniczą w projekcie „resettlement refugee”, pozwalającym wydawać zezwolenia na pobyt uchodźcom uznanym przez UNHCR. W ramach tego projektu osoby wymagające szczególnej ochrony, jak ofiary tortur, kobiety samotne lub osoby niepełnoletnie zostają przetransportowane z państwa, w którym szukały schronienia do innego państwa, które gwarantuje im pobyt stały. Na podstawie decyzji UNHCR Niemcy zobowiązały się do przyjęcia dwóch i pół tysiąca uchodźców z Iraku, przeważnie wyznania chrześcijańskiego, którzy przebywali w innych państwach, jak na przykład w Syrii.

Autor: Rachel Gessat/Andrzej Krause

red.odp. Alexandra Jarecka