Renty dla zatrudnionych w gettach

Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, wówczas do wypłat powinno dojść jesienią 2014. Ministerstwa Pracy i Płac Socjalnych w Polsce i Niemczech deklarują bezzwłoczne podjęcie koniecznych kroków w celu finalizacji umowy "odnośnie eksportu niniejszych świadczeń do Polski”. Obydwa resorty chcą sfinalizować szczegóły nowej regulacji podczas polsko-niemieckich konsultacji międzyrządowych we wrześniu 2014.

Prezes Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II wojnie Światowej Tomasz Miedziński uważa, że "przy dobrych chęciach" sprawę możnaby zakończyć jednak dużo szybciej. "Procedury powinny być załatwione w ciągu paru tygodni. Chcielibyśmy, aby Niemcy przestali czekać, aż wszyscy z nas znajdą się na cmentarzu", skomentował Miedziński. Dodał, że w ciągu ośmiu lat, odkąd ofiary starają się o renty, "ponad połowa z nich już umarła". Pozostało ok. 250 osób, którym wsparcie mogłyby pomóc.

Interwencje przyniosły efekt

Polska jest jedynym krajem na świecie, gdzie byłym zatrudnionym w gettach Niemcy odmawiają wypłaty rent. RFN jest zdania, że stoi temu na przeszkodzie umowa bilateralna z 1975 roku dot. rent, jednak organizacje ofiar uważają, że ta umowa nie ma nic wspólnego z rentami, o które walczą. Z apelem o równe traktowanie byłych zatrudnionych w gettach niezależnie od miejsca zamieszkania zwracało się od lat do niemieckiego rządu m.in. Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II wojnie Światowej, Komitet Oświęcimski, Berliński Związek Prześladowanych przez Reżim Nazistowski jak i frakcja Lewicy (Linke) w niemieckim Bundestagu.

Teraz wydaje się przynosić efekty interpelacja poselska Azize Tank i klubu parlamentarnego Lewicy z lutego tego roku oraz wniosek wzywający rząd RFN do regulacji, która zakończyłaby dyskryminację byłych pracowników gett mieszkających w Polsce. „Jest to cyniczne i skandaliczne, że Żydówki i Żydzi zamieszkali w Polsce, którzy w nieludzkich warunkach pracowali w gettach pod okupacją hitlerowską, w dalszym ciągu są wykluczeni z prawa otrzymywania z Niemiec emerytur z tytułu pracy w getcie”, pisała Tank.

Ofiary umierają

Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II wojnie Światowej interweniowało wcześniej w tej sprawie m.in. u kanclerz Angeli Merkel. Przewodniczący stowarzyszenia Tomasz Miedziński osobiście poprosił kanclerz o o zakończenie „nierównego traktowania pracowników gett i wypłacenie rent według ustawy o rentach z tytułu zatrudnienia w getcie niewielu żyjącym jeszcze żydowskim pracownikom”. Ich wnioski od lat znajdują się w Federalnym Urzędzie ds. Otwartych Kwestii Majątkowych.

W roku 2000 odpowiednie wnioski złożyło 860 ocalałych ofiar. Dziś większość z nich już nie żyje, a ci, którzy mogliby skorzystać z rent są w wieku od 84 do 90 lat. Urząd Kanclerski jeszcze w kwietniu 2010 roku argumentował wobec poszkodowanych, że wypłacanie rent z tytułu zatrudnienia w gettach przysługuje wedle niemieckiego prawa tylko „byłym prześladowanym przez reżim nazistowski, których miejsce zamieszkania znajduje się poza Polską”.

Wieloletnia zwłoka

Według ZUS umowa o zabezpieczeniu emerytalnym i wypadkowym z 1975 roku nie ma zastosowania wobec zatrudnienia w getcie. Także niemiecka lewica jest tego zdania, gdyż umowa powstała dopiero w 2002 roku i „stworzyła zupełnie nową sytuację prawną, która powinna być dostosowana w odniesieniu do roszczeń ze strony Żydówek i Żydów z Polski”.

Po ostatniej interpelacji poselskiej coś się ruszyło. W połowie czerwca 2014 przedstawiciele Ministerstw Pracy i Spraw Socjalnych w obydwu krajach zdecydowali o nowym porozumieniu, które miałoby umożliwić wypłacanie rent dla byłych pracowników w gettach. Jak napisał rzecznik ministerstwa w Berlinie „zakończyły się pomyślnie wstępne rozmowy w kwestii umożliwienia dokonywania wypłat emerytur z tytułu pracy w getcie do Polski”.

Jak można przeczytać w odpowiedzi na zapytanie posłanki Lewicy „obydwie strony zainicjują bezzwłocznie podjęcie koniecznych konsultacji wewnętrznych w swoich krajach, aby zawrzeć umowy konieczne do eksportu niniejszych świadczeń do Polski”.

Róża Romaniec