Mrożek w Schwedt

W NRD nikt nie wystawiał Sławomira Mrożka. Dramat polskiego autora "Policja" wystawiono we wschodnich Niemczech dopiero po upadku Muru Berlińskiego w 1989 roku, w teatrze w Altenburgu. W RFN sztuka miała swoją prapremierę w 1958 w Kleinen Theater Am Zoo we Frankfurcie nad Menem. W 1963 roku wydano w Niemczech zachodnich pierwszy zbiór dramatów Mrożka w języku niemieckim. W sumie, przez ponad pół wieku od prapremiery,  w Niemczech i Austrii dramaty Mrożka inscenizowano 50 razy. Ostatnio w Ukermaerkische Buehne Schwedt.

Dramat „Policja” nie stracił na aktualnościW piątkowy wieczór 9 marca publiczność niegdyś przemysłowego, „wzorcowego, socjalistycznego” miasta Schwedt nad Odrą była wyrażnie poruszona.  Niektórzy śmiali się do łez, inni byli zniesmaczeni tak brutalnym przedstawieniem bezwzględności systemu dyktatury. Być może skojarzenia z własnymi doświadczeniami życiowymi były aż nadto wyrażne.

Co sprawia, że  nawet po 54 latach od napisania „Policji” przez Sławomira Mrożka nadal budzi on tak żywą reakcję publiczności na  władzę w jej dyktatorskim wymiarze? Paralele do niedawnego upadku kolejnych dyktatorów w Afryce Północnej są aż nadto widoczne. Dlatego kostiumy i scenografia przygotowana przez Volkera Walthera nie sugerują żadnej konkretnej rzeczywistości. To może się zdarzyć wszędzie. Przecież ciągle rozlegają się głosy domagające się rządów „silnej reki”. Także w  brutalnie doświadczonej przez faszyzm Europie.

Inscenizacja polskiego dramatu w niemieckim teatrze

Kto widział najnowszą inscenizację tej sztuki  rozumie dlaczego. Pod kierunkiem polskiego reżysera Cezarego Morawskiego, niemieccy aktorzy przestawiają historię dyktatury, w której ostatni Więzień polityczny ( gra go Daniel Heine) widząc, że lojalność wobec władzy jest powszechna, sam podpisuje „lojalkę”. Pozostaje niewzruszony nawet wtedy, kiedy dowiaduje się, że komin dymiący na końcu drogi nie należy do fabryki lecz krematorium. Naczelnikowi  Policji (Udo Schneider) śpiewa pean, co wprawia tamtego w popłoch, bo brak opozycji stawia cały system policyjnego państwa pod znakiem zapytania. W tej sytuacji Naczelnik posuwa się do prowokacji. Namawia Sierżanta (Uwe Heinrich), aby wywołał zamieszki na ulicach miasta. To się jednak nie udaje. Naczelnik przekonuje go więc, aby wznosił antypaństwowe hasła i sam stał się więżniem politycznym. Ostatecznie prowokator zostaje aresztowany. Do więzienia przybywają Generał (Stefan Braeuler) i jego Adiutant (Daniel Heinz), którym jest były ostatni Więzień. Generał nie wierzy w winę Sierżanta. Pod wpływem sugestii Adiutanta, Naczelnik namawia Sierżanta, aby dokonał zamachu na Generała. Zamach się nie udaje, a wszyscy wzajemnie się podejrzewają i aresztują. Paradoksalnie dramat kończy okrzyk prowokatora - Sierżanta: „Niech żyje wolność!”.

Dyktator jest w każdym z nas

W swoim dramacie Mrożek pokazuje, że w państwach pojmowanych przez władzę jako forma nacisku na społeczeństwo instytucja, która jest powołana do utrzymania porządku sama prowokuje wywrotowe myśli i działania, aby udowodnić konieczność swego istnienia."Policja” to dramat o kryzysie instytucji państwa w ogóle, o zagrożeniach jakie niesie ze sobą każde totalitarne państwo. Równocześnie jest to dramat mówiący o samym człowieku, który powodowany egoizmem, zdolny jest do podejmowania najbardziej irracjonalnych działań. Przykładów z najnowszej historii nie brakuje.

Polskie akcenty niemieckiej inscenizacjiPolski reżyser i pedagog Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie - Cezary Morawski od kilku lat współpracuje z teatrem w Schwedt. W 2008 roku wydał  tam „SPURENSUCHE – wir haben aehnliche Ansichten vom Theater“. W ub. roku reżyserował w UBS wspólnie z H.Schmidtem „Pommerland ist abgebrant”. W przygotowaniu premiery „Policji” wspierała go polska choreografka Anna Borysewicz. Kolejne przedstawienia można obejrzeć 24 i 28 marca.

Zbigniew Plesner          

red.odp.:Barbara Cöllen