Czy kryzys prasy zagraża dziennikarstwu jakościowemu?

Po przeszło osiemdziesięciu latach obecności na rynku, znany na całym świecie amerykański tygodnik Newsweek przestał się ukazywać. Nie wytrzymał konkurencji ze strony internetu. W Niemczech jego los podzielił w roku 2012 dziennnik ekonomiczny Financial Times Deutschland i wielce zasłużona gazeta o profilu lewicowo-liberalnym Frankfurter Rundschau. Kryzys prasy papierowej budzi obawy o przyszłość dziennikarstwa jakościowego. Rzetelne dziennikarstwo wciąż walczy z tzw. tabloidyzycją, ale czy ma szansę na zwycięstwo, a przynajmniej na przetrwanie?

Prasa w kryzysie

Związek Niemieckich Wydawców Prasy (VDZ) zainicjował kampanię pod hasłem "Print wirkt", czyli, dosłownie "słowo drukowane oddziałuje". Jako hasło nie brzmi to po polsku najlepiej, ale oddaje istotę problemu. Prasa drukowana, którą trzeba wziąć do ręki, żeby zapoznać się z treścią artykułów, inaczej wpływa na czytelnika niż informacje podawane w elektronicznych wydaniach gazet, w których szukamy głównie najświeższych wiadomości, zwracając mniejszą uwagę na jakość tekstu.

Na widocznym niżej wykresie widać wyraźnie spadek nakładu prasy codziennej w Niemczech w ciągu ostatnich jedenastu lat. Niektóre tytuły zniknęły z rynku, inne walczą o przetrwanie. Nie ma dziś chyba redakcji, która nie szukałaby sposobów obniżenia kosztów własnych, przede wszystkim wskutek spadku dochodów z reklam. Zjawisko to dotknęło nawet tak wpływową i miarodajną gazetę, jaką jest monachijska Süddeutsche Zeitung.

Prasa lokalna też ma kłopoty. Niektóre gazety starają się bronić łącząc się z innymi, inne zwalniają część pracowników. Wszystko to odsuwa jedynie na trochę ich smutny koniec. Przyczyną kryzysu prasy papierowej jest zmiana nastawienia do niej młodego pokolenia czytelników, które woli informację za darmo w internecie niż wydawanie pieniędzy na gazety. Poza tym w internecie mozna znalezć wszystko i od razu, a żeby dowiedzieć się czegoś konkretnego z określonej dziedziny, trzeba kupić fachowe pismo jej poświęcone.

Gazeta, artykuł luksusowy?

"Przez przynajmniej dekadę prasa drukowana i internet żyły zgodnie obok siebie, uzupełniając się i korzystnie wzajemnie inspirując, ale teraz nadszedł czas, w którym trzeba dokonać wyboru: PC i internet, czy wyprawa do kiosku po gazetę" - twierdzi założyciel i dyrektor think tanku "2b Ahead", Sven Gabor Janszky, zaliczany do ścisłego grona najlepszych badaczy trendów w Niemczech.

Jego zdaniem media elektroniczne pokryją w najbliższych latach całkowicie zapotrzebowanie na codzienną porcję informacji, a kto chciałby z nimi konkurować na tym polu, ten będzie miał ciężkie życie. Posiadacze smartfonów i tabletów chcą być informowani na bieżąco tam, gdzie akurat się znajdują choćby po to, żeby wykorzystać do końca możliwości tych urządzeń. Kto woli komputer stacjonarny, ten może tak skonfigurować filtry w przeglądarkach internetowych i tak dobrać zestaw otrzymywanych informacji, że jego własna gazeta elektroniczna będzie się znacznie różniła od gazety innych internautów - mówi.

Prasa drukowana stanie się artykułem dla wybranych i w coraz większym stopniu luksusowym, co wcale nie musi być takie złe, bo uwolniona od konkurowania z internetem pod względem aktualności będzie mogła znacznie silniej postawić na jakość. Poważne dzienniki przeistoczą się w tygodniki, miesięczniki lub nawet kwartalniki, zamieszczające wyczerpujące analizy wybranych problemów w stopniu zadowalającym najbardziej wybrednego czytelnika. Wyraźnej poprawie ulegnie także ich strona graficzna, która będzie coraz bardziej atrakcyjna. Ten trend - twierdzi Sven gabor Janszky - raczej wzmocni niż osłabi dziennikarstwo jakościowe, tak że szeroko obecnie dyskutowany konflikt prasy papierowej z internetem można postrzegać jako sztuczny problem w tym sensie, że jest on przede wszystkim skutkiem zachodzących na naszych oczach zmian w charakterze mass mediów.

Za dowód tych zmian może posłużyć znany niemiecki tygodnik Die Zeit, który wciąż zwiększa nakład, bo stawia na publicystykę w najlepszym wydaniu, podczas gdy równie zasłużony tygodnik informacyjny Der Spiegel ratuje się przed zagrożeniem ze strony internetu w swym elektronicznym wydaniu, gdyż tylko w ten sposób może być aktualny pod względem informacyjnym.

Richard A. Fuchs / Andrzej Pawlak

red. odp.: Małgorzata Matzke