Изборната кампања во Србија во сенка на војната во Украина

Актуелните анкети и истражувања на јавното мислење предвидуваат дека четири политички групи во моментов влегуваат во парламентот по изборите: Српската напредна партија (СНС), коалицијата околу Партијата за слобода и правда (САА), Социјалистичката партија на Србија (СПС) и коалицијата „Мораме“.

Аналитичарите оценуваат дека ќе се води прилично жестока борба за преминување на цензусот на дното на табелата, а за преминување на прагот од 3 проценти се борат Заветници, НАДА, Двери, Суверенисти, Српската радикална партија (СРС) и Социјалдемократската партија (СДС). 

Кога станува збор за претседателските избори, сите проценки покажуваат дека актуелниот претседател на Србија, Александар Вучиќ, победува во првиот круг. 

Помал број листи и кандидати 

Извршниот директор на Центарот за слободни избори и демократија - Цесид, Бојан Клачар, за ДВ посочува дека новина на претстојните избори е помалиот број партиски листи и претседателски кандидати од досега: осум претседателски и 17 листи. 

„Дојде до окрупнување на политичката сцена - иако тоа е сè уште далеку од реалните потреби на гласачите во Србија - но сепак се случи, затоа што се сфати важноста на овие избори. Друга важна работа, ако се погледне структурата на кандидатите и листата, мнозинството припаѓа на десницата. Политичката сцена на овие избори некаде се врти на десно“, забележува Клачар. 

Вториот круг - вистинско чудо 

Шансите на опозицијата се поврзани пред сѐ со високата мобилизација на гласачите, додава за ДВ Зоран Стојиљковиќ, професор на Факултетот за политички науки.

„Сепак, Србија има предимензионирано гласачко тело, додека факт е дека практично нема толку многу гласачи во земјата и дека реалната бројка е нешто повеќе од пет милиони гласачи. Тоа значи дека се точни проценките на опозицијата дека само излезноста на околу 3,9 милиони гласачи може да доведе до одредени промени. Во пракса, 70 отсто од ефективното гласачко тело треба да излезе на избори за да се направат некои промени“, вели Стојиљковиќ.

Опозицијата има малку поголеми шанси во Белград, каде промената е можна, но не и сигурна, продолжува нашиот соговорник, „додека во републичкиот парламент за опозицијата добар резултат би бил да се добие нешто над третина од мандатот, бидејќи тоа би можело да доведе до пошарен парламент и да ја спречи власта да има двотретинско мнозинство. На претседателските избори вториот круг би бил вистинско чудо“, смета Стојиљковиќ. 

Работите не се решени? 

Бојан Клачар вели дека станува збор за моментални трендови и дека „со оглед на состојбите во светот, тешко е да се предвиди што ќе се случи во следните две недели пред изборите“.

Опозицијата, инаку, изминативе денови остро ги критикува анкетите на јавното мислење кои го покажуваат победничкиот рејтинг на Српската напредна партија и тврди дека тие анкети се направени непрофесионално и затоа се во служба на режимот. Клачар вели дека тоа првенствено е начин „опозицијата да ги мобилизира своите гласачи и да им порача дека работите не се решени“.

„Од друга страна, мислам дека истражувањата што ги имаме ги очекуваат филтер-проверки, а тоа се самите избори кои ќе покажат чии проценки биле подобри. Но, ако погледнеме наназад, ми се чини дека истражувањата во Србија не се покажале како лошо или неверодостојни“, забележува извршниот директор на Цесид. 

Досега немам видено истражување во кое власта нема барем 40 проценти од гласовите, а „ тие датираат од времето на врвот на протестите и нивните ефекти“, забележува Зоран Стојиљковиќ. „Но, забележувам и дека има многу повеќе осцилации во опозицискиот рејтинг. Рејтингот на најсилната опозициска коалиција околу ССП варира од 14 до 15 отсто, па до 27 до 28 отсто, а нејасно е и дали некоја друга помала опозициска листа ќе го помине цензусот“, додава нашиот соговорник. 

„Исчезнаа“ екологијата и протестите

Ако високата излезност и мобилизацијата на гласачите се клучни за конечниот исход на изборите, тогаш секако во таа смисла мора да се анализира колку на излезноста ќе влијае кризата околу војната во Украина. Бидејќи горе-долу се совпадна со почетокот на изборната кампања, очигледно е дека еколошките прашања и Рио Тинто речиси исчезнаа од јавноста, како и мобилизацијата на гласачите за граѓански протести. Како тој момент ќе влијае на излезноста?

Очекувам дека, без разлика на украинската криза, излезноста сепак ќе биде висока, нагласува Бојан Клачар: „А кога велам одлично, мислам дека ќе биде над 55 отсто, што реално е повеќе од 70 отсто од гласачите. Затоа мислам дека излезноста ќе биде поблиску до онаа што ја имавме во 2016 година. Но, исто така, не очекувам многу висока излезност со над четири милиони гласачи - тие очекувања беа нереални, дури и да не се случеше украинската криза“.

„Извршниот директор на Цесид посочува дека најголемиот проблем за опозицијата е што некои теми важни за опозицијата отишле во втор план. Освен еколошки, тоа се, на пример, борбата против корупцијата, владеењето на правото и слично. „Украинската криза ги принуди сите актери да се приспособат и ми се чини дека Српската напредна партија го направи тоа најбрзо“, вели Клачар. 

- повеќе: Српската политика на клацкалка станува непријатна за Вучиќ

Кризата им одговара на властите?  

Зоран Стојиљковиќ оценува дека сегашната ситуација е повеќе во полза на власта, „бидејќи во такви моменти се намалува тенденцијата кон промени, особено ако се има предвид дека опозицијата околу Украина и Русија е повеќе поделена од власта. Александар Вучиќ игра на жица и се обидува да ги покрие сите можни опции и седи на средината на политичкото поле“.

Но, во секој случај, мора повторно да се каже дека, „доколку до 3 април има оптимистички развој на ситуацијата - каква и да е - тогаш сепак може да се очекува оваа нормална домашна политичка агенда да се врати на дневен ред. Покрај тоа, ако ги погледнеме повторно изборите во Белград, друга важна специфичност на Белград и локалните избори низ Србија е тоа што тие не одлучуваат за овие големи прашања и затоа е можно да се очекуваат некои различни коалиции“, заклучува Стојиљковиќ.