چرا خط لوله‌ی گازی ترکمنستان به ایران افتتاح نشد؟

چین و روسیه از ایران پیشی گرفتند

در طول هفته‌ی گذشته روسای جمهور چین و روسیه به ترکمنستان سفر کردند تا گاز این کشور را خریداری کنند. خط لوله‌ی ترکمنستان به چین که طولانی‌ترین خط لوله‌ی جهان به حساب می‌آید، با حضور هو جین تائو، رئیس جمهور چین افتتاح شد. چین قول ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را در میدان گازی یول آتان به ترکمنستان داد. این میدان گازی پیش از این قرار بود به شرکت ایرانی پتروپارس سپرده شود. دمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه نیز در سفر کاری به ترکمنستان، با عقد قرارداد جدید گازی، صدور گاز ترکمنستان به کشورش را امکان‌پذیر کرد. از اول ژانویه ۲۰۱۰ گاز ترکمنستان به مقدار ۳۰ ملیارد مترمکعب در سال به روسیه صادر خواهد شد. ولی از خط لوله‌ی جدید ترکمنستان به ایران که قرار بود تا پایان سال جاری افتتاح گردد، تابه‌حال خبری نیست.

هزینه‌ی کمتر، موفقیت بیشتر

به قول برخی از کارشناسان، ایران با برخورداری از مرز طولانی زمینی و آبی به درازای ۱۲۵۰ کیلومتر با ترکمنستان، تابه‌حال نتوانسته است از فرصت‌های استراتژیک جغرافیایی خود استفاده لازم را بکند. توسعه‌ی همکاری ایران با ترکمنستان حتی در سطحی پائین‌تر از ترکیه است که صدها کیلومتر با مرزهای ترکمنستان فاصله دارد. کارشناسان همچنین گفته‌اند، موقعیت جغرافیایی ایران و نزدیکی مرزی با میدان‌های گازی کشور همسایه شمالی در قیاس با چین و روسیه این امکان را به ایران می‌دهد، با مدیریتی صحیح و کارشناسانه و با صرف کمترین هزینه بزرگترین موفقیت را به‌دست آورد.

"از احمدی نژاد خبری نیست"

با توجه به حضور روسای جمهور چین و روسیه در ترکمنستان برخی از کارشناسان ترکمن گفته‌اند که انتظار می‌رفت محمود احمدی‌نژاد نیز به عشق‌آباد سفر کند.

به نظر امین گلی، کارشناس امور ترکمنستان و ایران، جمهوری اسلامی تابه‌حال از فرصت‌های پیش آمده استفاده نکرده است. وی در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه وله، می‌گوید: «تابه‌حال روسای جمهور چین و روسیه به ترکمنستان سفر کرده‌اند، ولی از احمدی‌نژاد خبری نیست. به‌نظر من این مسئله به دلیل ادامه‌ی نارضایتی‌ها در داخل ایران می‌تواند باشد که وی سفر خودش را لغو کرده و یا اینکه سران جمهوری اسلامی ایران به خط لوله‌ی جدید اهمیتی نمی‌دهند که این به‌نظر من از ضعف مدیریت دیپلماسی ایران ناشی می‌شود».

ترکمنستان نیاز داخلی ایران را تامین می‌کند

ولادیمیر سوکور، کارشناس "موسسه‌ی تحقیقی جیمز تاون فوندایش در واشنگتن"، معتقد است که بخشی از گاز دولت آباد، که قرار است به ایران فروخته شود، آن مقدار گازی است که پیش از این به روسیه صادر می‌شد و اکنون نیازمندی‌های ایران را تامین می‌کند. با توجه به اینکه ایران دومین کشور ذخایر گازی دنیا به حساب می‌آید، چرا گاز وارد می‌کند؟ سوکور به این سئوال چنین پاسخ می‌دهد: «در استان‌های شمالی ایران کمبود گاز هست و برای تامین آن این کشور نیاز شدیدی به گاز ترکمنستان دارد. برای ایران احداث خط لوله از جنوب که منابع گازی این کشور در آن واقع است به شمال بسیار پرهزینه است».

تابه‌حال نیازمندی‌های گازی ایران در شمال کشور بوسیله خط لوله‌ی کرپچه - کردکوی تامین شده که سقف آن حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب در سال درنظر گرفته شده بود. ظرفیت خط لوله‌ی جدید نیز ۱۴ میلیارد مترمکعب گاز در سال برآورد می‌شود. بوسیله دو خط لوله می‌توان برابر با آن مقدارگاز صادراتی ترکمنستان به روسیه در سال ۲۰۱۰ به ایران گاز صادر کرد.

"تحریم گازی ایران غیر ممکن است"

ولادیمیرسوکور در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه وله، به سیاست‌های تحریم علیم ایران هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: «احداث خط لوله‌ی دوم ترکمنستان به ایران نشان می‌دهد که تحریم گازی علیه ایران غیرممکن به‌نظر می‌رسد».

خط لوله‌ی دوم گازی به‌نظر این کارشناس، دیر یا زود از سوی روسای جمهور ترکمنستان و ایران افتتاح خواهد شد. وی تاکید می‌کند: «غرب از بردی محمداف تابه‌حال استقبال خوبی کرده. وی شریک مهمی برای کنسرن‌های نفت و گاز آمریکایی و اروپایی است و همین بردی محمداف از احمدی‌نژاد استقبال گرمی می‌کند و قصد دارد مشترکا با او خط لوله‌ی دوم را افتتاح کند». این کارشناس معتقد است، ایران بخشی از این منطقه به حساب می‌آید و نه تنها نمی‌توان این کشور را در عرصه‌ی انرژی منزوی کرد، بلکه بایستی در این زمینه با این کشورهمکاری کرد.

ساخت خط لوله‌ی دوم ترکمنستان به ایران ادامه دارد ولی آنگونه که پیش‌بینی می‌شد، در موعد مقرر به پایان نرسید و دلایل عدم پایان نیافتن آن نیز از سوی مقامات هر دو کشور اعلام نشده است.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: بابک بهمنش