ایران، صادرکننده گاز ترکمنستان

روز پنجشنبه (۱۲ نوامبر، ۲۱ آبان) یک روزنامه دولتی ترکمنستان (Neutralny Turkmenistan) از پایان عملیات ساختمانی خط لوله گاز تازه ترکمنستان به ایران خبر داد. به گزارش این روزنامه، این خط لوله از ماه دسامبر سال جاری میلادی مورد بهره برداری خواهد گرفت و سالانه ۱۴ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به ایران انتقال خواهد داد.

ایران واسطه ترکمنستان و ترکیه

رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه در آخرین سفر خود به تهران، بر سر انتقال گاز ترکمنستان به خاک ترکیه از طریق ایران به توافق رسید. ایران، در سال‌های اخیر، یکی از تامین‌کنندگان گاز ترکیه بوده، اما تنها همان مقدار گازی را به ترکیه صادر می‌کرده که برای مصارف داخلی خود از ترکمنستان دریافت می‌کرده است.

جریان انتقال گاز ترکمنستان به ایران و همچنین تامین گاز ترکیه از سوی ایران، در چند زمستان اخیر، همواره با مشکلاتی روبرو بوده است. اما به نظر کارشناسان، راه افتادن خط لوله تازه، نه تنها این مشکلات را برطرف می‌کند، بلکه نخستین قدم در راه ورود احتمالی ایران به پروژه خط لوله نابوکو خواهد بود.

با بهره‌برداری از خط لوله ترکمنستان، ایران در تامین گاز ترکیه و بعدها در تامین گاز اروپا از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. برخی از شرکای اروپائی خط لوله نابوکو، معتقدند که این خط لوله، با توجه به سرمایه سنگینی که صرف آن می‌شود، تنها در صورتی مقرون به صرفه خواهد بود که گاز ایران نیز به آن تزریق شود. اما ایالات متحده آمریکا تاکنون با مشارکت ایران مخالفت کرده است.

معاملات گازی ترکمنستان با چین

در کنار خط لوله ایران، یک خط ‌لوله ۷ هزار کیلومتری دیگر نیز قرار است گاز ترکمنستان را به چین انتقال دهد. ترکمنستان، تاکنون برای انتقال گاز خود به بازارهای جهانی تنها از خط لوله‌ای استفاده می‌کرد که در زمان اتحاد شوروی ایجاد شده است. به این طریق، گازپروم روسیه، نقشی اساسی در صدور گاز ترکمنستان داشت.

جمهوری ترکمنستان اکنون با ایجاد خط لوله ایران و چین می‌کوشد خود را از وابستگی به روسیه رها کند. در این میان، بر سر بهره‌برداری از گاز ترکمنستان میان ایران و چین رقابتی جدی در جریان است.

شکست ایران از رقیب چینی

براساس مذاکراتی که قبلا میان تهران و عشق‌آباد صورت گرفته بود، قرار بود ایران عملیات توسعه بلوک نخست میدان گازی "یول‌آتان جنوبی" ترکمنستان را به عهده بگیرد. اما چینی‌ها دو هفته پیش توانستند با ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این میدان، جمهوری اسلامی را عقب برانند.

خبر توافق با چین را، محمد محمداف معاون رئیس‌جمهور ترکمنستان در جریان سفر اخیر خود به تهران به آگاهی مقامات ایرانی رساند. غلامرضا منوچهری مدیرعامل پتروپارس، پس از اعلام این خبر گفت که ترکمنستان زیر قولش زده است.

چین، پس از دامن‌گستردن بحران مالی جهانی ذخیره‌های ارزی خود را در منابع انرژی آسیای مرکزی به کار انداخته است. پکن، از جمله با پرداخت ۱۰ میلیارد دلار وام به قزاقستان توانست برخی از شرکت‌های نفت و گاز این کشور را تصاحب کند.

جمهوری خلق چین دارای ۳ هزار کیلومتر مرز مشترک با کشورهای آسیای مرکزی است و این کشورها را مهم‌ترین تامین‌کننده انرژی مورد نیاز خود در آینده می‌داند. چین مجبور است در آینده ۶۵ درصد مواد انرژی‌زای مورد نیاز خود را از خارج وارد کند.

جواد طالعی
تحریریه: مصطفی ملکان