راه صدور انرژی با دور زدن ایران
۱۳۸۷ آذر ۱۱, دوشنبه
دکتر هومن پیمانی، کارشناس امور امنیتی و انرژی در منطقه‌ی قفقاز و آسیای میانه و استاد «دانشگاه دیپلماسی و روابط بین‌المللی در ژنو» در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه وله عنوان کرد که طرح های مربوط به صدور انرژی حوزه‌ی دریای خزر و آسیای میانه به اروپا، بدون دخالت دادن روسیه و ایران در درازمدت عملی نخواهد شد.
دویچه وله: پس از کشف منابع عظیم گازی در ترکمنستان و دیدار اخیر قربانقلی بردی محمداف از آلمان و اتریش، روسای جمهور ترکیه، آذربایجان و ترکمنستان دیدار و گفت‌وگو کردند؟ آیا اروپا واقعا قصد دارد خط لوله نابوکو یا پروژه‌ی ترانس خزر را جامه‌ی عمل بپوشاند؟
هومن پیمانی: بله، برای اینکه یکی از سیاست‌های اتحادیه‌ی اروپا این است که منابع متعدد انرژی داشته باشد و از راه‌های مختلف به این منابع دسترسی پیدا کند. ولی در عمل احداث خط لوله نابوکو زیر سئوال رفته است، برای اینکه این خط لوله هدفش این است که زمینه‌ی صدور گاز منطقه‌ی قفقاز و آسیای مرکزی را از طریقی بدون راه ایران و روسیه هموار کند. یعنی از طریق آذربایجان، و اتصال آن به گرجستان و ترکیه که از آنجا نیز به خط لوله‌ی اروپا وصل شود.
یک سال پیش هم رهبران روسیه، قزاقستان و ترکمنستان با هم دیدار کرده بودند. مسئله‌ای که حائز اهمیت است، هم در آن دیدارها و هم در دیدار کنونی رهبران ترکیه، آذربایجان و ترکمنستان، این است که جمهوری اسلامی در آنها شرکت نداشت. آیا این بدان معناست که ایران علی‌رغم واقع شدن در یک منطقه‌ی استراتژیک، دیگر نقشی در صدور انرژی منطقه ایفا نخواهد کرد؟
هدف این است. به‌ویژه کشورهای غربی و آمریکا به همراه اتحادیه‌ی اروپا برنامه‌شان پس از سقوط اتحاد شوروی و به وجود آمدن کشورهای مستقل صادرکننده‌ی نفت و گاز در منطقه‌ی دریای خزر این بوده است که جلوی نفوذ اقتصادی و سیاسی ایران و روسیه را در آن منطقه بگیرند. در این چارچوب یکی از اهدافی که داشتند این بود که ایران و روسیه که به‌طور منطقی زمینه‌ی راه عبور نفت و گاز کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به اروپا و یا هر جای دیگر را هموار می‌کنند، در مسئله‌ی صدور انرژی منطقه دخالت داده نشوند.
چرا ایران تابه‌حال در صدور نفت و گاز منطقه‌ی آسیای مرکزی و حوزه‌ی دریای خزر نقشی ایفا نکرده است؟ آیا علت آن می‌تواند فقط مخالفت آمریکا باشد یا دلایل دیگری هم هست؟ چون اخیرا ایران برای انتقال انرژی منطقه، سیاست فعال‌تری را در پیش گرفته است؟
طرح‌هایی که ایران داشته، به‌خاطر مخالفت‌های کشورهای غربی تابه‌حال عملی نشده، ولی از طرف دیگر ایران سیاست دیگری به عنوان «مبادله‌ی نفت و گاز» به‌ویژه با کشورهای ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان پیش برده است. ایران کاری که می‌کند، نفت و گاز مورد نیاز خود را از طریق این کشورها در شمال کشور تامین می‌کند و معادل آن را از طریق جنوب ایران به کشورهایی که با ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان قرارداد دارند صادر می‌کند و در نتیجه در این چارچوب مبادله و معاوضه‌ی نفت و گاز انجام می‌گیرد و ایران در صدور نفت و گاز خزر از این طریق نقش داشته است، ولی این نوع صدور نفت و گاز محدودیت‌هایی را دارد و تا حدی عملی است.
شما دورنمای صدور انرژی حوزه‌ی دریای خزر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا امکان صدور این انرژی در آینده، بدون دخالت روسیه و ایران، به اروپا امکان‌پذیر خواهد بود؟
به هیچ‌وجه. این طرحی است که کشورهای غربی دنبال می‌کنند و من فکر می‌کنم حداقل جنگی که چهار ماه گذشته بین روسیه و گرجستان به‌وقوع پیوست، کاملا نشان داد که اصولا منطقه‌ی قفقاز نمی‌تواند منطقه‌ی امنی برای صدور نفت و گاز کشورهای حوزه‌ی دریای خزر باشد. طرح کشورهای غربی برای جلوگیری از مشارکت ایران و روسیه با واقعیت‌های جغرافیایی، امنیتی و عینی منطقه در تضاد آشکار و آشتی‌ناپذیر قرار دارد.