سعاد ماسى، ستاره‌ای عرب در آسمان موسیقی جهانی
۱۳۸۴ دی ۱۹, دوشنبه
سعاد ماسی در روز بيست و سوم ماه اوت سال ۱۹۷۲ در يكی از محلات حومه الجزيره، پایتخت الجزایر، به دنيا آمد. پدرش مهندس بود و مادرش هم، اگرچه خانه‌دار و از خانواه‌ای سنتی، اما انديشه و فكری باز داشت. سعاد ماسی هم چون بسیاری از بچه‌های ديگر در همان دوران كودكی و نوجوانی بسیار به موسيقی علاقمند بود، اما از آنجايی كه در الجزاير موسيقی عرصه‌ای بود كه بيش از همه مردها در آن فعاليت داشته و هنوز هم كم و بيش دارند، سعاد حتی تصورش را هم نمی‌كرد كه روزی بتواند قدم به صحنه موسيقی بگذارد و به همين خاطر هم در بچگی دوست داشت كه پسر باشد و نه دختر.
اين خواننده جوان از همان دوران به فيلم‌های وسترن و موسيقی كاونتری علاقمند بود. با گذشت زمان به موسيقی فلامينگو، موسيقی راك و همچنين موسيقی هندی علاقه پيدا كرد و شايد اين سبكهای مختلف هيچ ربطی به یکدیگر نداشته باشند ، اما حال و هوا و رگه‌هايی از آنها در ساخته‌های سعاد ماسی به گوش می‌رسد و البته اين قضيه تا اندازه‌ای هم از اين سرچشمه می‌گيرد که او در طی زندگی هنريش هم در يك گروه فلامنكو و هم در يك گروه هاردراك فعاليت داشته است.
مشوق اصلی سعاد ماسی در عرصه موسيقی برادر بزرگش بود كه با كمك او به كلاس گيتار رفت و همچنين سرودن ترانه را تجربه كرد. خود می‌گوید: «من فكر می‌كنم كه همه چيز با سرودن شعر و ترانه شروع شد. من از يك سنی، مثل خيلی از دخترهای ديگر شروع كردم به شعر گفتن. از آن گذشته گيتار هم می‌زدم و يك وقتی هم شروع كردم به تركيب اين دو.»
اولين بار در سن ۱۷ سالگی بود كه سعاد ماسی به عنوان عضوی در يك گروه فلامنكو پا به صحنه گذاشت و كنسرت اجرا كرد. در كنار فعاليت هنريش هم در دانشگاه الجزيره مشغول تحصيل در رشته شهرسازی شد و بعد از پايان تحصيلش در يك دفتر مهندسی معماری شروع به كار كرد.
سعاد در سال ۱۹۹۷ پا به عرصه جديدی گذاشت و به عنوان خواننده و گيتاريست، عضو يك گروه هاردراك به اسم «آتاكور» شد كه بردارش هم عضو آن بود. اين گروه راك اگرچه آلبومی منتشر نكرد، اما با برگزارى كنسرت‌های مختلف و به خاطر ترانه‌های انتقاديش، محبوبيت زيادی در بين نسل جوون الجزاير كسب كرد، تا اينكه با تغيير و تحولات سياسی و مذهبی‌تر شدن فضای اجتماعی اين كشور، فشار بر عرصه موسيقی و به ويژه گروه‌های راك كم و بيش زيرزمينی، شدت گرفت و برگزاری كنسرت برای گروه‌ها سخت شد و عرصه فعاليت هم بر آنها تنگ.
به هر حال موسيقی در آن دوران فشار و خفقان به مثابه سوپاپ اطميانی بود برای هضم اتفاقات روزمره و بيان احساس و آن چيزی كه ذهن جوانان را به خودش مشغول می‌كند. سرخوردگی و ياس در دل ماسی لانه كرده بود، اما پيش از اينكه اين ناميدی به افسردگی و بحران بکشد، ورق برگشت و بخت به او رو كرد.
شروع سال ۱۹۹۹، شروع فصلی تازه در زندگی سعاد ماسی بود. در ماه ژانويه سال ۹۹ به «فستيوال زنان الجزاير» در فرانسه دعوت گردید و با توجه به استقبالی كه از او شد، تصميم گرفت كه در فرانسه بماند تا بهتر بتواند ايده‌ها و روياهایش را تحقق بخشد. اولين آلبوم سعاد ماسی به اسم «راوی» در سال ۲۰۰۱ منتشر شد و نه تنها در فرانسه توجه منتقدان را به خود جلب كرد و محبويت زيادی نصيبش شد، بلكه سبب گردید كه ماسی نامزد دريافت بهترين چهره جديد در عرصه موسيقی جهانی شود.
سعاد ماسی همواره در تلاش بوده که در ترانه‌هایش به اوضاع حاكم بر كشورش و جنگ داخلی الجزاير بپردازد، اگر چه خود را خواننده‌ای سياسی نمی‌داند و می‌گوید: «من نمی‌خواهم سخنگو و بلندگو باشم و ترجيح می‌دهم كه از صلح و عشق بخوانم تا اينكه برای جنگ تبليغ كنم.» در كنار مسايل اجتماعی روز، تجربيات شخصی هم از جمله موضوعاتی است كه سعاد ماسی در ترانه‌هاش به آنها می‌پردازد. دومين آلبوم ماسی به اسم « قلب شكسته» در سال ۲۰۰۳ انتشار پيدا كرد و مثل آلبوم اول او با استقبال و فروش خوبی روبرو شد.
موسيقی سعاد ماسی آيينه تاثيراتی است كه اين خواننده الجزايری از سبكهای مختلف موسيقی گرفته و شعرهاش هم بازتابنده چيزهايی‌ست كه خودش و مردم وطنش تجربه و لمس كرده و طعم آن را چشیده‌اند. در بسياری از ساخته‌های ماسی، حال و هوای موسيقی فلامنكو و اسپانيايی به گوش می‌رسد و خود دراين‌باره می‌گوید: «به هر حال ما اعراب تاريخ مشتركی با اسپانيا داريم و موسيقی فلامنكو هم به جزيی از موسيقی عربی بدل شده. مردم كشور ما موسيقی فلامنكو زياد گوش می‌دهند و موسيقی اندلس هم واقعا بخشی از موسيقی الجزاير است.»
در كنار موسيقی فلامنكو موسيقی سنتی عربی، موسیقی شانسون فرانسوی و ريتم‌های هندی از جمله عناصری هستند كه در كارهای سعاد ماسی باهم تلفیق شده‌اند و جای تعجب نيست كه ماسی خود را شهروند جهان می‌داند، اگرچه عليرغم اقامت چندين ساله‌اش در فرانسه، پيوندش با ريشه و زادگاهش قطع نشده و حتی در آخرين آلبومش به نام honeysuckle (نوعی گیاه معطر به نام پیچ امین‌الدوله) كه به تازگی انتشار پيدا كرده، ترانه‌هايی به چشم می‌خورند که به اين موضوع می‌پردازند، چون «خانه پدربزرگم» و «من هيچوقت ريشه‌ام را فراموش نمی‌كنم».
نكته درخور توجه اينكه ساخته‌های سعاد ماسی، با وجود اينكه اكثر آنها به زبان عربی اجرا شده‌اند، مخاطبان غيرعرب زبان را واقعا تحت تاثير قرار می‌دهند و خيلی از اروپائی‌ها به راحتی با قطعات آلبوم‌های اين خواننده ارتباط برقرار می‌كنند. خود ماسی معتقد است: «من فكر می‌كنم كه شنونده‌ها موسيقی را از روی حس درك می‌كنند، حتی اگر كلام را هم نفهمند. اين زبان نيست كه من از طريق آن با مردم و شنونده‌ها ارتباط برقرار می‌كنم، بلكه از طريق خود ملودی و ريتم است. موسيقی ما انسانها را به هم نزديك می‌كند.»
شهرام احدی