نژادپرستی و کلیشههای فکری
۱۳۸۷ شهریور ۲۲, جمعهقطعی است که امروزه یهودیستیزی با گونههای دیگری از پیشداوریها آمیخته است: خارجی ستیزی، بیزاری از گروههای حاشیهای جامعه مانند بیخانمانان یا معلولان و نیز با نژادپرستی. از این رو، کارشناسان از پژوهش در پیشداوریها نیز سخن میگویند.
هنوز در آلمان اسطورهها و پیشداوریها دربارهی «یهودیان ثروتمند»، «توطئهی جهانی یهودی»، خامدواریها دربارهی ظاهر یهودیان و خلاصه همهی تحقیرها و خوارشماریهای اجتماعی، فرهنگی و نژادپرستانه وجود دارد. جایی که یهودیستیزی گسترش دارد، الگوهای توضیحی ساده و کلیشههای فکری راست افراطی نیز گسترش دارند و احساس برتری ارزشهای خودی، به گونهای شگفتآور افزایش مییابد.
«آندریاس تسیک» روانشناس اجتماعی میگوید: «یهودیستیزی مانند گذشته انسانها را پیوند میدهد و باعث پیدایش باندها میشود. ما در تحقیقات خود هر سال نشان میدهیم که میان غرور ملی و یهودیستیزی ارتباط وجود دارد».
تسیک در این رابطه به بررسیهای دانشگاه بیلهفلد در پروژهای تحت عنوان «انسانستیزی گروهی» اشاره میکند. در چارچوب این پروژه، از سال ۲۰۰۲ در فواصل زمانی منظم، از گروههای معین اجتماعی دربارهی رویکردشان پرسش میشود. پژوهشگران به این نتیجه رسیدهاند که یهودیستیزی اگر چه پدیداری جنبی است، ولی همزمان پدیدهای مربوط به لایههای میانی جامعه است و غالبا با پیشداوریها نسبت به اقلیتهای دیگر پیوند دارد و به هیچ عنوان به لایههای تهیدست اجتماعی و کمآموزش محدود نمیشود.
«ولفگانگ بنتس» مدیر مرکز پژوهش یهودیستیزی در برلین نیز، این موضوع را تایید میکند و میگوید: «این مساله قضیه را دشوار میکند. به این خاطر که شهردار، وکیل یا داروخانهدار در فلان شهر کوچک، با اصرار میگویند که ما یهودیستیز نیستیم، ولی وقتی لیوان بعدی آبجو خود را سرکشیدند، ناگهان میگویند همهی آلبانیاییها دزدی میکنند و همهی شهروندان سابق یوگسلاوی دزد و دروغگو و کلاهبردار هستند و نمیتوان پذیرفت که ترکها به اینجا مهاجرت کنند و مسجد بسازند. در واقع اینگونه افراد، با جریانات راست افراطی مخالفت میکنند، ولی استدلال خودشان درست مانند آنها است».
از سوی دیگر، کارشناسان معتقدند که برخی عوامل مانند نداشتن دورنمای روشن، ترس از آینده، سطح پایین آموزش، احساس ناکامی اجتماعی، آرزوی برتری اجتماعی و نیز باور به سلسله مراتب، انسانها را در برابر یهودیستیزی و دیگر پیشداوریها آسیبپذیر میسازند.
در نتیجهی تحقیقات دانشگاه بیلهفلد روشن شده که فقط ۴ درصد نظردهندگان در برابر همهی اشکال کلیشههای یهودیستیزی مصون هستند. بیش از ۱۰ درصد هنوز فکر میکنند که یهودیان ازنفوذ زیادی برخوردارند. تقریبا ۷ درصد معتقدند که یهودیان با رفتار خود باعث شدهاند که تحت پیگرد رژیم نازی در آلمان قرار گیرند. حتا ۶۵ درصد گفتهاند که از این بابت متاسفاند که همواره دربارهی جنایات آلمانیها علیه یهودیان سخن گفته میشود.
Cornelia Rabitz / رادیو دویچه وله