فعالیت انستیتو گوته در هند، بسی فراتر از آموزش زبان آلمانی

انستیتو گوته، بنیاد فرهنگی آلمان فدرال به شمار می‌رود که فرهنگ و زبان آلمانی را در گوشه و کنار جهان نمایندگی می‌کند. وظیفه اصلی انستیتو گوته تقویت و ترویج زبان آلمانی است و این فعالیت را مطابق شرایط بومی پیش می‌برد. هدف مهم‌تر این نهاد، ارائه تصویری درست از زندگی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آلمان در سراسر جهان است.

می‌توان گفت که آموزش و گسترش زبان آلمانی تنها وظیفه ابتدایی و اولیه انستیتو گوته است. هرجا که شرایط مناسب و میدان فعالیت باز باشد، این بنیاد نیز آماده است فعالیت خود را در جهات گوناگون، در حد یک نهاد فرهنگی قدرتمند و پویا گسترش دهد.

هند از کشورهایی‌ست که انستیتو گوته در آنها حضوری چشمگیر و مؤثر دارد. کسانی که برای فراگیری زبان آلمانی به شعبه‌های این بنیاد در بمبئی، بنگلور یا کلکته مراجعه می‌کنند، با نهادی پویا و فعال روبرو می‌شوند که نقشی بسیار فراتر از یک "مؤسسه زبان" ایفا می‌کند.

انستیتو گوته در کلکته، برای نمونه، در کنار کلاس‌های آموزش زبان، دارای کتابخانه، آمفی تئاتر و چند سالن نمایش فیلم است و به طور منظم برنامه‌های متنوع فرهنگی ارائه می‌دهد و در تماسی مستمر با روشنفکران و هنرمندان شهر قرار دارد.

در کلکته کمتر کسی تنها برای فراگیری زبان آلمانی به "انستیتو گوته" می‌رود، زیرا همه به خوبی می‌دانند که آموزش زبان تنها یکی از ارکان فعالیت این بنیاد است.

مبانی کار انستیتو گوته

نهادی که در ۱۹۵۱ برای گسترش زبان آلمانی تأسیس و نام شاعر بزرگ آلمان، یوهان وولفگانگ فون گوته بر آن نهاده شد، قصد داشت در شرایط دشوار پس از جنگ جهانی دوم که در این کشور نظامی تازه بر پایه قانون و عدالت پا می‌گرفت، وجه انسانی فرهنگ آلمانی یا "آلمان دیگر" را به جهانیان معرفی کند تا تصویر زشتی که بر اثر هجوم‌ها و جنگ‌های خانمانسوز در اذهان ایجاد شده بود، تعدیل و اصلاح شود.

در این راستا آموزش زبان آلمانی برنامه حداقل این بنیاد شناخته می‌شود، و هرجا در کشورهای میزبان شرایط مناسبی برای فعالیتی بیشتر و متنوع‌تر فراهم باشد، این بنیاد نیز برنامه‌های خود را گسترش می‌دهد.

این بنیاد با برنامه‌های مفصل فرهنگی و آموزشی برقراری تبادل فرهنگی را بر پایه گسترش اصل گفت‌وگو و مداراجویی تبلیغ می‌کند. از این نظر می‌تواند در پایه‌ریزی ساختارهای جامعه مدنی و ارتباطات انسانی در کشورهای دیگر نیز نقش مؤثری ایفا کند.

انستیتو گوته با شبکه وسیعی از مراکز فرهنگی در سراسر جهان (حدود ۱۶۰ شعبه) در جوار آموزش و گسترش زبان آلمانی، برنامه‌های فرهنگی برگزار می‌کند که دادوستد میان انسان‌ها را از طریق ارتقای سطح ادبی و هنری دنبال می‌کند.

امروزه انستیتو گوته در بیش از ۹۰ کشور جهان نمایندگی دارد و پل ارتباطی محکمی است که برای بسیاری از شهروندان جهان به مثابه نخستین تماس با جامعه و تمدن آلمان محسوب می‌شود. این بنیاد علاوه بر ارائه خدمات فرهنگی با بیش از ۱۸۰۰ نهاد و کلاس آموزشی در ارتباط است.

اهمیت نقش داوطلبان

"انستیتو گوته" در تمام کشورها می‌کوشد فراتر از مرزهای رسمی رایج، که در چارچوب تنگ مقررات استخدامی و مالی محبوس هستند، گروهی وسیع از علاقه‌مندان به زبان و فرهنگ آلمانی را به کار گیرد. به همین خاطر در بخش‌های زبانی و فرهنگی، آموزش و اطلاعات علاقه‌مندانی را گرد می‌آورد و به کار می‌گیرد که هیچ چشمداشت مالی ندارند.

انبوه همکاران داوطلب، در آلمان و سایر کشورهای جهان، به کارکنان و مشاوران انستیتو گوته هم در حوزه‌های آموزشی، اداری و برگزاری برنامه‌های گوناگون فرهنگی و هنری یاری می‌دهند. انستیتو گوته می‌کوشد، با توجه به توانایی‌های داوطلبانه از آنها در خدمات و برنامه‌های گوناگون استفاده کند.

افراد داوطلب به ویژه در میان افراد بومی، یاور بزرگی برای انستیتو گوته هستند در ایجاد پیوندهای فرهنگی میان این بنیاد با مردمانی که به زبان و فرهنگ آلمان علاقه نشان می‌دهند.

بیشتر بخوانید: تدریس زبان آلمانی در یک هزار مدرسه‌ی هند

ماکس مولر: یک هندشناس متعهد

در هند فعالیت "انستیتو گوته" با نام ماکس مولر پیوند خورده است. او از نخستین کسانی بود که با تأکید بر ریشه‌های مشترک زبان‌ها و فرهنگ‌های هندواروپایی، توجه جهانیان را به فرهنگ غنی هند جلب کرد.

ماکس مولر ۶ دسامبر ۱۸۲۳ در دساو در شرق آلمان به دنیا آمد. در ۱۸ سالگی وارد دانشگاه لایپزیگ شد. او پس از تحصیل فلسفه به زبان‌شناسی علاقه‌مند شد و به ویژه به تحقیقی گسترده در زبان‌های باستانی شرق دست زد. او با زبان‌های یونانی، لاتین، عربی، فارسی و سانسکریت آشنا شد.

مولر در پرتو رشته‌ای از مطالعات و تحقیقات پی‌گیر و گسترده موفق شد برای نظریه خویشاوندی زبانی اقوام هندواروپایی پایه‌های نظری استواری بنیاد بگذارد.

در تقابل با نظریات استعماری و "پژوهشگران" نادانی که فرهنگ و تمدن شرق را تحقیر می‌کردند، مولر نشان داد که این فرهنگ‌ها نه تنها بسی پرمایه هستند، بلکه در بسیاری از پدیدارها و بنمایه‌‌های فرهنگی با تمدن اروپایی هم‌ریشه‌اند.

مولر تحت‌تأثیر استادش شلینگ، با تمدن‌های شرقی آشنا شد و بنمایه‌های فلسفی آنها را به جهان غرب نشان داد.

او با رشته‌ای از مطالعات تطبیقی اساطیر غنی و پرتنوع هندواروپایی را به جوامع معاصر غربی معرفی کرد. 

مولر پس از فراگیری زبان سانسکریت مجموعه اوپانیشادها، متون مقدس دین هندو و سپس وداها و ریگ ودا، سرودهای دینی بودایی را به آلمانی ترجمه کرد.

مولر نخستین هندشناسی بود که در سال ۱۸۶۸ به سمت استاد فلسفه و زبان‌شناسی تطبیقی در دانشگاه آکسفورد انتخاب شد. آثار او تا پایان قرن نوزدهم مهم‌ترین منبع در شناخت اساطیر، ادیان و فلسفه شرق شناخته می‌شد.

هنگامی که انستیتو گوته در هند در سال ۱۹۵۷ تأسیس شد، نام ماکس مولر بر فراز آن قرار گرفت که از راه بازیافتن ریشه‌های مشترک فرهنگی، دوستی و نزدیکی مردمان هند و اقوام اروپایی را دنبال می‌کرد.