دیدار شرق و غرب در شهر بوخوم آلمان <br> گفتوگو با کیوان ساکت، نوازنده تار و سهتار
۱۳۸۹ شهریور ۱۰, چهارشنبهکیوان ساکت، همراه با ارکستر سمفونیک بوخوم، قطعاتی را از موسیقی کلاسیک ایرانی و غیرایرانی در چارچوب جشنواره موسیقی در شهر بوخوم آلمان اجرا خواهد کرد. در این کنسرت که روز جمعه، سوم سپتامبر، برگزار میشود، سه نوازنده ایرانی دیگر نیز کیوان ساکت را همراهی میکنند. او به اجرای قطعات موسیقی کلاسیک غربی با سازهای ایرانی شهرت دارد و اساس این کنسرت نیز بر همین پایه است. از سوی دیگر ارکستر سمفونیک بوخوم نیز همکاریهایی با هنرمندان خارجی داشته است و جوایز هنری متعددی را از آن خود کرده است. کیوان ساکت، در گفتوگویی با دویچهوله از این کنسرت و شرایط حاکم بر فعالیتهای هنری در ایران میگوید.
دویچهوله: آقای ساکت، شما در شهر بوخوم آلمان کنسرتی برگزار خواهید کرد. لطفاً کمی در مورد جزییات این اجرا توضیح بدهید.
کیوان ساکت: من به اتفاق سه تن از هنرمندان عزیز ایرانی، سرکار خانم شورانگیز ظهیرالدینی که از خاندان موسیقی و نوهی باقرخان رامشگر هستند، آقای دکتر مسیح مدنی که هم دکترای آهنگسازی دارند و هم نوازندهی بسیار خوب ساز تنبک هستند و از شهر گوتنبرگ سوئد به ما میپیوندند، و همچنین هنرمند جوان جناب آقای شروین مهاجر از نوازندگان بسیار خوب ساز کمانچه، از مدتها پیش برنامهای را تدارک دیدهایم. این برنامه با همکاری وزارت امور خارجهی آلمان و ارکستر سمفونیک بوخوم، در یک سالن بسیار شیک اجرا میشود که در قالب یک مجموعه برنامههای موسیقی، یک شب هم به برنامهی ما اختصاص داده شده است.
ما در مجموع یازده یا دوازده آهنگ را تمرین کردهایم که روی صحنه اجرا کنیم. از این تعداد آهنگ، چهار کار آوازی و تصنیف داریم. چند قطعهی غیرایرانی نیز اجرا میکنیم که عبارتند از: "مارش ترک" اثر موتسارت، "رقص اندلِسی" از روبن اشتاین و قطعهی "چهارداش" اثر مونتی که جیپسی اروپای شرقی است.
همچنین یک فانتزی برای تار و ارکستر را در برنامه داریم که دوست عزیزم آقای مانی جعفرزاده و خود من روی چند اثر کار کردهایم. این اثر از "آیریلیق" آذری شروع میشود، با کرستاکف و شوستاکوویچ، برامس و موتسارت ادامه مییابد و بعد به یک اثر معروف از استاد علینقی خان وزیری ختم میشود.
چند آهنگ دیگر را هم من و آقای مهاجر با همراهی ارکستر اجرا میکنیم که از ساختههای خود من هستند. قطعات "چارداش" و "مارش ترک" را استاد بیضایی تنظیم کردهاند و تنظیم بقیهی قطعات بر عهدهی خود من بوده است.
این برنامه در قالب یک فستیوال موسیقی برگزار میشود. طبیعتاً گروههای دیگری هم در آن شرکت دارند.
بله گروههای دیگری هم هستند، منتها آن شب فقط به ما اختصاص دارد. گروه دیگری در آن شب برنامه ندارد. در حقیقت ما چهارنفر در دل ارکستر سمفونیک مینشینیم. یک سری قطعات را همه با هم اجرا میکنیم. یک سری قطعات بدون کلام است و بنابراین خواننده حضور نخواهد داشت. یک سری قطعات بدون همراهی تنبک اجرا میشود و چند قطعه را هم تار و کمانچه و تنبک با هم اجرا میکنند.
سعی کردهایم تنوعی در کارها وجود داشته باشد. آهنگهایی هم که انتخاب کردهایم، همه فقط ایرانی یا کلاسیک نیستند. قطعات را هم به لحاظ محتوا و هم به لحاظ فرم بسیار متنوع انتخاب کردهایم.
آقای ساکت، فکر میکنید اجراهایی از این نوع که با همکاری ارکسترهای غربی صورت میگیرد، تا چه حد در معرفی موسیقی ایرانی مؤثرند؟
همانطور که میدانید، در سالهای اخیر گروهها و هنرمندان ایرانی در اغلب نقاط جهان، فعالیتهای زیادی را برای معرفی موسیقی ایران و در حقیقت اشاعهی موسیقی ایرانی داشتهاند که بیشتر مخاطبان آنان ایرانیان خودمان بودهاند و در برخی از اجراها، شاید به دلیل نوع اجرا، مخاطبان غیرایرانی کمتر حضور داشتهاند. اما در این اجرا، بیشتر مخاطبان ما غیرایرانی هستند. هرچند که من در سفر گذشتهام به امریکا و اجرایی که در یکی از دانشگاههای آنجا داشتم، تقریباً ۹۰ درصد مخاطبانام خارجی بودند و خیلی از موسیقی ایرانی استقبال کردند. خیلی خوششان آمده بود.
من فکر میکنم، موسیقی ایرانی اگر به نحو مطلوبی اجرا و معرفی شود، این بضاعت را دارد که مانند موسیقی هند و حتی بیشتر از آن، جای خود را در موسیقی جهان باز کند. امروز موسیقی هند را همه میشناسند. حتی موسیقی چین و ژاپن هم در میان مردم دنیا شناخته شده است. ولی موسیقی ایرانی تا چندی پیش خیلی کمتر شناخته شده بود. اجراهایی از این دست، هرچند مستلزم صرف هزینهی زیادی است و نیاز به اسپانسری [حمایتگر مالی] خیلی قوی دارد - که در این مورد وزارت امور خارجهی آلمان ما را دعوت کرده و اسپانسر ماست - ولی اگر به وجه شایستهای اجرا شود، میتواند برای معرفی موسیقی ایرانی خیلی مؤثر باشد.
آیا احیاناً قرار است از ارکستر شهر بوخوم یا سایر ارکسترهای آلمان هم دعوت بشود که با همراهی شما در ایران اجرایی داشته باشند؟ یا خود شما قصد اجرایی در ایران را هم دارید؟
اتفاقاً قرار بود این برنامه رفت و برگشت باشد. هنوز هم قرار بر این است که ارکستر بوخوم باز با پشتیبانی وزارت امور خارجهی آلمان به ایران دعوت شود و این برنامه در ایران هم اجرا شود. منتها با توجه به تغییر و تحولات شدیدی که هر روز مانند زلزله در ایران اتفاق میافتد و از لحاظ سیاسی همهی مسائل تغییر میکنند، نمیدانم هنوز این امکان وجود دارد یا طرفهای آلمانی ما این علاقهمندی و انگیزه را دارند که این برنامه را در ایران اجرا کنند یا نه. اجازه بدهید پاسخ به این سؤال را به آینده موکول کنیم.
از ابتدا بنا بر این بوده که برنامهای که در بوخوم اجرا میکنیم را در ایران هم داشته باشیم. اما حالا آن را به دست طبیعت واگذار میکنیم، ببینیم دست سرنوشت ماجراهای سیاسی ایران را چگونه رقم میزند. چون هر ماجرای سیاسیای در هر منطقهای، به خصوص در مناطق شرقی و مناطقی مانند ایران رخ میدهد، اولین تاثیر مثبت یا منفیای که میگذارد، روی فرهنگ و هنر و نگاه مردم به فرهنگ و هنر است.
وقتی گرانی است، تورم بالا میرود و کمبودها میآیند، اولین چیزی که از سبد خرید خانوادهها حذف میشود، محصولات فرهنگی است. مردم آلبوم نمیخرند، سیدی نمیخرند، ممکن است به کنسرت یا سینما نروند، فرزندانشان را به کلاسهای موسیقی نمیفرستند، ساز نمیخرند، کتاب نمیخرند و… چون بههرحال نمیتوانند گوشت را نخرند یا به کلاس کنکور نروند، اما آنچه را میتوانند حذف کنند، حذف میکنند و متأسفانه اولین آنها محصولات فرهنگی هستند.
پاسخ به سؤال شما را باید موکول کرد به اینکه ببینیم به کدام سمت میرویم و برخورد مردم و کشورهای دیگر با شرایط جامعهی ما چیست. ولی من واقعاً از تمام هموطنانام ممنون هستم که تا این لحظه و تا امروز همهی ما هنرمندان را خیلی زیاد و خیلی خوب حمایت کردهاند.
برای شنیدن گفت و گو با کیوان ساکت و همچنین تصنیف "باران" از آلبوم "نغمههای مهر" بر روی لینک زیر کلیک کنید.
مصاحبه گر: کاوه بهرامی
تحریریه: کیواندخت قهاری