تاخیر ایران در احداث خط آهن خزر - اروپا
۱۳۸۸ اردیبهشت ۳۱, پنجشنبهایران، ترکمنستان و قزاقستان عضو "سازمان همکاری های اقتصادی - اکو" هستند و این سازمان نیز طرح ریلسازی در حاشیه خزر را یکی از بزرگترین پروژه های اعضای خود اعلام کرده است. این خط ریلی ایران را به اروپا و از سوی دیگر کشورهای منطقه را به خلیج فارس متصل خواهد کرد.
ششصد کیلومتر نزدیکتر
خط آهن ریلی سرخس، تجن، مشهد، نخستین خط ریلی ایران به جمهوریهای آسیای میانه بود که در سال ۱۳۷۵ احداث شد. ایران توانست از این طریق کالاهای صادراتی خود را به روسیه نیز صادر کند. ولی این مسیر از نظر کارشناسان طولانی است و باصرفه به حساب نمیآید. به همین خاطر در سال ۱۳۸۶ روسای جمهوری ایران، ترکمنستان و قزاقستان توافقنامه احداث خط آهن حاشیه دریای خزر را در تهران امضا کردند. لازم به یادآوری است که روسیه نیز از این طرح حمایت کرده است. با عملی شدن این طرح ۶۰۰ کیلومتر از مسافت قبلی کاسته خواهد شد و زمان حمل و نقل کالا نیز ۴۸ ساعت کاهش پیدا خواهد کرد. کارشناسان به این مسئله هم اشاره میکنند که این مسیر کوتاهترین مسیر ریلی خلیج فارس به اروپا خواد بود.
انتقال کالا بیشتر از مسافر
بهنظر نور محمد حاناموف، یکی از مقامات بلند پایه سابق ترکمنستان «احداث خط آهن حاشیه دریای خزر اهمیت فراوانی دارد و نقطه عطفی در روابط کشورهای ساحلی و بویژه ایران و ترکمنستان خواهد بود. کشورهای منطقه تابهحال از پتانسیلهای موجود برای توسعه کشورهایشان استفاده نکرده اند».
دکترهومن پیمانی، کارشناس آسیای میانه و قفقاز، نیز در گفتوگو با دویچه وله، درباره اهمیت اقتصادی این پروژه چنین توضیح میدهد: «مسلما این خط آهن هم از جنبه اقتصادی برای صادرات و واردات و هم برای حمل مسافر استفاده خواهد شد. ولی بهنظر من اهمیت این خط آهن بیشتر در زمینه اقتصادی و تجاری خواهد بود، بهخاطر اینکه تعداد افرادی که از آسیای مرکزی به عنوان زائر و یا جهانگرد که از طریق ایران به کشورهای خلیج فارس میروند به دلیل مشکلات اقتصادی این کشورها محدود است."
تاخیر، به ضرر ایران
ترکمنستان پس از امضای توافقنامه، بلافاصله احداث خط ریلی را آغاز کرد. در هفته پیش نیز وزارت حمل و نقل و ریلی تركمنستان تاسیس کارگاه اصلی این پروژه را به مناقصه بینالمللی گذاشت و از همه شركتهای خارجی برای مشاركت در این مناقصه دعوت كرد. مقامات ترکمنستان میگویند، این كارگاه در منطقه "بركت" همجوار با جمهوری اسلامی ایران ساخته خواهد شد.
میزان درآمد حاصل از ترانزیت كالا از سوی خط راه آهن جدید، برای ایران حدود ۶۰ میلیون دلار در سال برآورد شده است. ولی ایران تابهحال احداث خط ریلی را آغاز نکرده است. در دیدار اخیر احمدینژاد از قزاقستان مقامات این کشور از وی درخواست کردند که ایران در زمینه احداث خط ریلی حاشیه خزر فعالتر عمل کند. دولت ایران دلایل تاخیر در احداث خط ریلی را تابهحال اعلام نکرده است.
اهمیت خط آهن حاشیه خزر برای ایران
برای اجرای خط ریلی شرق خزر ایران بایستی مسیر گرگان به اینچهبرون در مرز ایران- ترکمنستان را نیز احداث کند. وزارت راه و ترابری ایران اعلام کرده است، هزینه ساخت خط ریلی از گرگان تا مرز ترکمنستان حدود ۱۴۰ میلیون دلار خواهد بود. همزمان با آن دولت ایران اعلام کرده است که مسیرهای ریلی گرگان به بجنورد و مشهد نیز ساخته خواهد شد. مسئولان اعلام كردهاند كه خط راه آهن شمال كشور به تهران، گرگان، بجنورد و مشهد ظرفیت بالایی برای حمل كالا و مواد خام دارد. ایران همچنین اعلام کرده است که ساخت این خط ریلی، یك میلیارد و ۸۲۸ میلیون یورو هزینه خواهد داشت. بر اساس موافقنامهای كه اخیراً از سوی كنسرسیوم مشترك ایران، اتریش و آلمان امضا شده، زمان تاسیس آن در ۵ سال آینده تعیین شده است.
طول مسیرخط آهن حاشیه دریای خزر مجموعا ۹۰۰ كیلومتر است كه ۷۰۰ كیلومتر آن در خاك تركمنستان، ۱۰۰ كیلومتر در خاك ایران و مابقی در خاك قزاقستان ریلگذاری خواهد شد. پیشبینی میشود که عملیات احداث خط آهن حاشیه دریای خزر در اواخر سال ۲۰۱۱ میلادی به پایان برسد.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بهنام باوندپور