ایران من (۵) • شهر فراموش نشدنی جیرفت
۱۳۹۱ دی ۲۷, چهارشنبه
"در ایران شما میتوانید روی هر تپهای که ایستادهاید، شروع به حفاری کنید. از هر دو حفره، دستکم از دل یکیشان چیزی بیرون میکشید."
این جمله رومن گیرشمن، باستانشناس فرانسوی که سالها در ایران تحقیق و حفاری کرد، در هیچکجا بیشتر از حومه جیرفت، واقع در استان کرمان، مصداق پیدا نمیکند. کشف "تمدن جیرفت" در اصل نه در پی حفاریها که به طغیان هلیلرود باز میگردد.
گالری عکس: سفر فراموش نشدنی یک آلمانی به جیرفت
سایت اصلی باستانشناسی تقریبا در ۲۵ کیلومتری جنوب جیرفت قرار دارد و از دو تپه تشکیل شده که به آنها "کنار صندل شمالی" (با ارتفاع ۱۳ متر) و "کنار صندل جنوبی" (با ارتفاع ۲۱ متر) میگویند. در کنار صندل جنوبی دژی دو طبقه با مساحت ۱۳ و نیم هکتار یافت شده است.
نهادهای ایرانی تازه در سال ۲۰۰۱ زمانی که حجم بالایی از آثار باستانی این منطقه به خارج از کشور قاچاق شد، نسبت به آن هشیار شدند.
این آثار تاریخی بینظیر بودند و مشابهشان تا قبل از آن دیده نشده بود. جامهای سنگی که هنرمندانه تراش خورده بودند و اشیای کهن دیگری که همراه با مردگان به دست خاک سپرده شده بودند، با طغیان رودخانه سر از خاک برآورده و سپس به دست دزدان غارتگر افتادند.
در اولین دیدارم از این منطقه، به فردی روستایی در نزدیکی تپه برخوردم و از او پرسیدم که چطور مردم محل از وجود این آثار تاریخی باخبر شدند. او جواب داد: «اولش دیدیم که یکی از همسایهها که تا آن روز پیکان میراند، به یکباره بنز سوار شد و یکی دیگر که اصلا ماشین نداشت، یکهو صاحب پیکان شد. این طور بود که با خودمان فکر کردیم حتما کاسهای زیر نیم کاسه است.»
متاسفانه قبل از آنکه این منطقه تحت حفاظت قرار بگیرد و دسترسی به آن تنها برای انجام پژوهشهای علمی ممکن باشد، آثار باستانی کشف شده به طور وسیعی سر از بازارهای هنری در سراسر جهان در آوردند.
با آغاز کاوشهای علمی باستانشناسان مشخص شد که منطقه جیرفت احتمالا سه قرن پیش از میلاد مسیح مرکز تجاری جهان در میانه راه بینالنهرین به دره رود سند بوده است. باستانشناسان در دامنه تپههای جیرفت بازمانده خشتهای به کار رفته در خانهها، یک دژ و یک زیگورات را (به معنای صعود به آسمان، معبدی برای خدایان) یافتند.
مطابق معمول همیشه این یافتههای تاریخی بیش از آنکه سئوالهای باستانشناسان را پاسخ دهند، خود پرسشهای جدید در ذهن ایجاد میکنند و باعث بحث و جدل گسترده در میان کارشناسان میشوند.
اما برای گردشگران "معمولی" دیداری از جیرفت و روستای کنار صندل بسیار توصیه میشود. آثار باستانی با شکوه به دست آمده از دل خاک را میتوان در موزه جیرفت یا موزه کرمان تماشا کرد.
سر راه حتما باید سری هم به بم زد که پس از زلزله ویرانگر سال ۲۰۰۳ آرام آرام در حال جان گرفتن است. از شهر دیدنی راین یک جاده مستقیم به سمت جیرفت میرود.
من به شخصه دوست دارم که سفرم را از جنوب شروع کنم: از بندرعباس راهی شوم، در میناب توقف کنم و سری به پنجشنبه بازار شهر بزنم و بعد راه خوش ساختی را که از کهنوج رد میشود، ادامه بدهم تا به جیرفت برسم؛ یکی از شهرهای کمترشناخته شده ایران که اتفاقا شمارشان کم هم نیست و دیدار از آنها هیچگاه از خاطرتان نخواهد رفت.
در باره نویسنده:
هارتموت نیمان، متولد سال ۱۹۵۲، علاقه به کشورهای شرقی را در دوران دانشجویی در شهر گوتینگن، در پی نشست و برخاست با دانشجویان خارجی در خود یافت. تابستان سال ۱۹۷۹، چهار ماه پس از وقوع انقلاب در ایران او برای نخستین بار به آن کشور سفر کرد. هارتموت نیمان در سال ۱۹۸۵ تحصیل در رشته ایرانشناسی نوین در دانشگاه "گئورگ آگوست" در گوتینگن را آغاز کرد.
او از سال ۱۹۹۲ به عنوان مترجم زبان فارسی و نیز راهنمای گردشگری فعالیت دارد و بیش از ۳۰ سال است که گردشگران آلمانی را به تماشای ایران میبرد.
کتاب راهنمای گردشگری در ایران به قلم هارتموت نیمان و لودویگ پاول به زبان آلمانی از سوی انتشارات "Reise Know-How" در سال ۲۰۰۵ به بازار آمد.