نگرانی از زمستان دشوار پس از تابستان خشک در افغانستان
۱۴۰۲ آبان ۱۵, دوشنبه
سازمان‌های امدادی از همین حالا زنگ خطر را در مورد تشدید بحران گرسنگی در زمستان پیش رو در افغانستان به صدا درآورده اند. مالداران در افغانستان می‌گویند که علاوه بر این، مواشی آن‌ها نیز در خطر قرار دارند.
احمد فواد، دهقانی در ولایت جوزجان، نگران مواشی خود است، چون نتوانسته است علوفه کافی برای زمستان تهیه کند. او نگران است که در زمستان مواشی خود را که تامین‌کننده معیشت خانواده‌اش هست، از دست بدهد.
این دهقان می‌گوید: «امسال در ولایت‌های شمال به طور عموم خشکسالی بود، چون بارندگی فصلی صورت نگرفت. کشت للمی خشک شد. کسانی که مواشی دارند با مشکلات زیاد مواجه هستند. از اینکه خشکسالی شدید بود، بعید نیست مردم افغانستان هم در زمستان امسال با کمبود غذا مواجه شوند.»
افغانستان در دهه‌های اخیر به تکرار و پیوسته شاهد خشکسالی بوده است. افغانستان از جمله کشورهایی است که در تغییرات اقلیمی ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش چندانی ندارد، اما از پیامدهای آن مانند خشکسالی، حوادث آب و هوایی افراطی و سیلاب، شدیداً متاثر شده است.
خشکسالی بی‌سابقه
خشکسالی تنها به این بخش افغانستان خلاصه نشده، بلکه بسیاری بخش‌ها به شمول مناطق مرکزی از خشکسالی شدیداَ متاثر شده اند. علی، باشنده ولسوالی پنجاب ولایت بامیان می‌گوید: «میزان پایین بارندگی امسال کشاورزان و دامداران را متضرر کرده است. در مناطق مرکزی، بزرگانی که هشتاد ساله هستند، چنین خشکسالی را به یاد ندارند.»
برعلاوه خشکسالی، نبود کمک و خدمات دولتی مردم را بیشتر آسیب پذیر کرده است. علی می‌گوید: «چشمه‌ها، حوضچه‌ها و بندها متاسفانه فعلاَ خشک شده اند که اصلاَ تصور نمی‌شد. در نتیجه همین خشکسالی‌ها درختان مثمر و غیرمثمر خشکیده و بار و ثمری ندارند. این عوامل باعث گردیده است که مردم صفحات مرکزی با توجه به کوهستانی بودن آن و توجه کمتر دولت همیشه در معرض کمبود مواد غذایی قرار بگیرند.»
مرتبط: اتحادیه اروپا: افغانستان چهارمین کشور در معرض خطر بحران های بشری و اقلیمی است
از آنجایی که اقتصاد مردم روستایی افغانستان به زراعت و مالداری وابسته است، خشکسالی فقر را در این کشور شدت بخشیده است. علی می‌گوید: «مردم بیشتر فقیر شده اند و چون کشت و کار خوب نبود، در زمستان امسال با کمبود مواد غذایی روبرو خواهند شد.»
کشاورزان عمدتاَ زمین‌های زراعتی خود را با استفاده از آب برف کوه‌ها، رودخانه‌ها، کاریزها و اخیراَ در برخی مناطق چاه‌های عمیق آبیاری می‌کنند. در گذشته اکثر رودخانه‌های افغانستان در طول سال دارای آب بودند. اما حالا بیشتر این رودخانه‌ها از آغاز تابستان تا اواخر پاییز خشک می‌شوند، زیرا برف در کوه‌ها به حدی نیست که آب را سراسر سال رودخانه‌ها را جاری نگه دارد.
شاه ولی مطمئن، باشنده ولایت غزنی در مورد وضعیت منطقه خود می‌گوید: «قبلاَ در کوه‌های مرتفع برف بسیار می‌بارید و از یک سال به سال دیگر ذخیره می‌شد. در این سال‌ها متاسفانه که از برف‌های فراوان در کوه‌ها خبری نیست و میزان بارش نیز کمتر شده است. در و لایت‌های جنوبی، از جمله در ولایت غزنی، کاریزها بالعموم خشک شده و مردم زمین‌های زراعتی را با چاه‌های کوبه‌ای آب می‌دهند، که قطعاَ کافی نیست.»
تغییرات اقلیمی
کارشناسان می‌گویند که خشکسالی‌های اخیر عمدتاَ ناشی از تغییر اقلیم است و چند دهه است که میزان بارندگی به صورت پیوسته کاهش یافته است.
جاوید احساس، استاد دانشگاه بامیان از بین رفتن پوشش نباتی در مناطق مختلف را نیز از دلایل اصلی خشکسالی در افغانستان عنوان می‌کند: «یکی از دلایل خشکسالی، تغییر یافتن اقلیم به صورت عموم در جهان است. دلیل دوم از بین رفتن پوشش نباتی است که چرخه آب را به هم می‌زند. بدین لحاظ، مناطق کوهستانی افغانستان که دورتر از چرخه‌های آبی و بارش‌های موسومی قرار دارند، با چنین رویدادهای طبیعی مواجه می‌شوند. میزان بارندگی در افغانستان همیشه پایین است.»
مرتبط: ۷۰ در صد کودکان افغانستان با خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی مواجه اند
میزان بارندگی در مناطق مختلف افغانستان متغییر است، اما احساس می‌گوید براساس تحقیقاتی که صورت گرفته، امسال میزان بارندگی در افغانستان در سطح بسیار پایین بوده است: «در سال‌های که میزان بارندگی خوب بود، حد اوسط بارندگی در مناطق مرکزی ۱۰۰ میلی‌متر بود، امسال اما از ۱۸ الی ۲۴ میلی‌متر بیشتر گزارش نشده است.»
اقتصاد وابسته به آب
داکتر ابراهیم حسنی، متخصص زراعت، خشکسالی امسال را یک رویداد طبیعی منطقه‌ای می‌داند و می‌گوید در صورتی که میزان بارندگی به صورت متوسط کمتر از ۲۵۶ میلی‌متر در سال باشد، آن حوزه با خشکسالی مواجه است: «خشکسالی گاهی اوقات به صورت عمومی اتفاق می‌افتد که بعد از ۳۰ الی ۴۰ سال کل کشور را شامل می‌شود. خشکسالی‌های محلی اما بعد از دوره‌های سه الی پنج ساله به صورت طبیعی اتفاق می‌افتد که زراعت و مالداری را متاثر می‌سازد و به اقتصاد مردم آسیب جدی می‌رساند.»
این متخصص بخش زراعت، مدیریت منابع آبی را یکی از راهکارهای اصلی مبارزه با خشکسالی می‌داند و می‌گوید در مناطق کوهستانی با ایجاد بندها و ذخیره‌های آب باران و دریاها می‌توان آب‌های افغانستان را کنترول کرد.
به دلیل تغیر اقلیم و خشکسالی‌های متواتر، پوشش‌های نباتی بسیاری مناطق در افغانستان از بین رفته و ساحات زراعتی به بیابان‌های خشک و زمین‌های بایر تبدیل شده اند.