ناامني در شمال با رجوع طالبان از جنوب

در سالهاي گذشته ولايتهاي شمالي، از مناطق نسبتاً امن کشور بودند. هفتهي گذشته حملهي نيروهاي ناتو بر تانکر ربوده شده توسط طالبان، تعدادي از طالبان را کشت و باعث تلفات ملکي نيز شد. برعلاوه، ولايت لغمان در شرق کشور نيز شاهد ناآراميهايي بوده است که در يک مورد، يک حملهي انتحاري باعث کشته شدن مقامهاي حکومتي از جمله عبدالله لغماني، معاون اداره امنيت ملي کشور و تعدادي غيرنظامي گرديد.

در شمال کشور، ولايتهاي کندز، بغلان، و بادغيس، از جمله ولايتهايي اند که شاهد ناامنيهاي زياد ميباشند. اين ولايتها از پايگاههاي مهم طالبان در شمال، در زمان حکمروايي آنها شمرده ميشوند.

پيش از اين که بيشتر ناامنيها در ولايتهاي جنوبي کشور متمرکز بود، مقامها ورود شورشيان از بيرون از مرزهاي کشور، خصوصا از مناطق قبايلي شمال پاکستان، را عامل اصلي ناامنيها ميدانستند. به اين لحاظ، مقامهاي امنيتي کشور بارها به جامعهجهاني ياد آور شدند که روش موثر در مبارزه با شورشگران، نابود کردن پايگاههاي طالبان در مناطق قبايلي شمال پاکستان ميباشد. صالح محمد ريگستاني، يکي از آگاهان امور مناطق شمالي کشور، با آن که ميان طالباني که در جنوب کشور فعاليت ميکنند و طالباني که در شمال حملاتي را سازماندهي ميکنند، فرقي قايل نيست، اما ميگويد طالبان در شمال گاهي شبيه دزدان رفتار ميکنند؛ اختطاف ميکنند، پول ميگيرند و وسايط نقليه را به سرقت ميبرند.

با اين همه، به گفتهي تحليلگران طالباني که در شمال کشور فعاليت ميکنند، با طالباني که در جنوب ميجنگند ارتباط دارند و از يک محور فرمان ميگيرند. همچنان در ميان طالبان در شمال کشور، افراد خارجي مانند عربها و افرادي مربوط به طاهر يولداش، فرمانده اوزبک تبار القاعده نيز ديده شده اند که اين، به باور تحليلگران، ارتباط طالبان با شبکهي القاعده را در شمال کشور نشان ميدهد.

در همين حال، در برخي مناطق شمالي کشور حزب اسلامي به رهبري گلبدين حکمتيار نيز نفوذ دارد. صالح ريگستاني به اين عقيده است که مخالفان در شمال کشور، کساني اند که قبلا يا طالب بوده اند يا عضو حزب اسلامي که به طالبان پيوسته اند. وي ميگويد:

"چيزي که روشن است اين است که نيروهايي که فعلا در شمال کشور عمل ميکنند و نظم و امنيت را اخلال ميکنند، هم سابقهي حزب اسلامي دارند و هم سابقهي طالبي دارند. يعني اين نيروها يک روزي حزب اسلامي بوده و بعدا طالب شده اند و يا حزب اسلامي نبوده طالب بوده اند".

ريگستاني علاوه ميکند که هستند برخي اعضاي حزب اسلامي که سر مخالفت با دولت ندارند و در صلح زندگي ميکنند. نورالحق علومي، عضو مجلس نمايندگان کشور و تحليلگر مسايل امنيتي به اين عقيده است که مخالفان شمال کشور تداوم و گسترش مخالفاني اند که در جنوب کشور قرار داشتند و از پاکستان سازماندهي ميشوند. علومي ميگويد:

"ببنيد فقط محل و زمان فرق ميآورد. در اصل خود آن نيروي دهشتافگن، فرقي را در آن نميبينم. نيروها در کجا تربيت شدند، در کجا حفظ شدند، در کجا تسليح شدند و بالاخره تشويق شدند که به افغانستان بيايند، پاکستان است. چچن، اوزبک، طاهر يولداش، عرب و امثالهم کلاش مراکزش در پاکستان است".

وزارت امور داخله، برعلاوهي طالباني که از جنوب به شمال رخنه کرده اند، سربرافراشتن گروههاي کوچکي از طالبان را که بعد از سال 2001 دست از مخالفت برداشته بودند، نيز يکي از عوامل ميداند. به گفتهي زمري بشري، سخنگوي وزارت داخله، گروپهاي کوچکي که از سال 2001 در مناطق شان در شمال کشور مانده اند، زماني که ديده اند ميتوانند کاري کنند و از سوي حاميان خارجي شان نيز تحريک شدند، تصميم به اخلال امنيت و نظم عامه گرفتند.

ناامن ساختن مسير اکمالاتي ناتو

از سوي ديگر، حوادث امنيتي در شمال کشور بعد از آن ازدياد يافت، که ناتو تصميم گرفت مسير اکمالاتي خود را تغيير بدهد. مواد اکمالاتي ناتو که از طريق جنوب و مرز پاکستان وارد افغانستان ميشد، بارها مورد حملات مسلسل مخالفان قرار گرفت. نيروهاي ناتو براي حل مشکل انتقال مواد تدارکاتي شان، با روسيه وارد مذاکره شدند و توافقي را امضا کردند. براساس اين توافق، ناتو ميتواند تجهيزات غيرنظامي خود را از راه آسياي ميانه به افغانستان انتقال بدهد. اين مساله، به باور آقاي ريگستاني دليل اصلي ناامن شدن شمال کشور، خصوصا ولايتهاي استراتژيک از نظر امنيتي، ميباشد. وي ميگويد:

"بنابراين عامل اصلي همان قراردادي است که (ميان ناتو و فدراسيون روسيه) صورت گرفت و اينکه آنها (طالبان) ميخواهند خط تدارکاتي جديدي را که از شمال ايجاد شده، زير ضربه قرار بدهند. از نقطهنظر استراتژي جنگ پارتيزاني هم، يکي از نقاط آسيب پذير و نقاطي که بايد چريکها و پارتيزانها در آنجا فشار اعظمي خود را وارد کنند، خطوط تدارکاتي است، که اينها (خطوط) آسيبپذير هم ميباشند".

وزارت امور داخلهي کشور نيز اهميت استراتژيکي ولايتهاي کندز و بغلان را عامل اصلي تحرک طالبان در اين دو ولايت ميداند. سخنگوي وزارت داخله ميگويد حملات چيريکي طالبان در ولايتهاي شمالي کشور، بيشتر جنبهي تبليغي دارد. زمري بشري ميافزايد: "اين دو ولايت (بغلان و کندز) در امتداد شاهراه است. چون حملات گسترده نيست، حملات چريکي است و حملات خرد و کوچکي است، دشمن ميتواند با يک حمله، ديد منفي از امنيت ايجاد بکند. يک حمله بالاي يک تانکر تيل را دونفر متخرب ميتوانند اجرا بکنند. حمله بکنند، فرار بکنند توسط موترسايکل. ولي ديد منفياي را که ايجاد ميکند، بسيار زياد است".

دليل اصلي چيست، آيا طالبان بيشتر از گذشته تقويت شده اند، يا نهادهاي امنيتي کشور توانايي تامين امنيت مناطق شمالي کشور را ندارند؟ نور الحق علومي به اين باور است که عدم هماهنگي، فساد، بيقانوني، و حملات ناسنجيدهي نيروهاي خارجي، باعث گسترش ناامني به شمال کشور شده، و با فشار بر طالبان در جنوب، آنها به شمال کشور فرار کرده اند. وي ميافزايد: "راه شمال را باز مانديم، چرا؟ هماهنگ نيست قوتهاي ما. در يک ولايت که عمليات کرديم، اول بين خود هماهنگي نداريم؛ دوم بين نيروهاي افغاني و خارجيها. ديگر بين ولايتهاي ما - که هر کس ترتيبات خود را بگيرد- [ولايتهايي که] به اصطلاح ما برخورد ميکنيم، شايد از اينجا يک دهشت افگني فرار کند و شايد در همسايگي ما [برود]. اينها را کلاش باز مانديم".

ريگستاني ضعف نهادهاي امنيتي دولتي و عدم انسجام نيروهاي خارجي را عامل اصلي گسترش فعاليتهاي طالبان در شمال کشور ميداند. به گفته ي او، تعداد نيروهاي دولتي در شمال کشور خيليها کم ميباشد. سخنگوي وزارت داخله نيز به اين باور است که بعد از فشارهاي زياد بالاي طالبان در جنوب، آنها توجه شان را به مناطق شمالي کشور متمرکز کرده اند. اما وي عدم توازن در تعداد نيروهاي امنيتي در کشور را رد ميکند.

در همين حال، تحليلگران به اين باور ميباشند که شکاف ميان مردم و دولت و نيروهاي خارجي در شمال کشور نيز ديده ميشود و اين باعث شده است که شورشيان بتوانند از محلات مسکوني عملياتهاي شان را سازماندهي نمايند. وزارت امور داخله اين مساله را رد ميکند و ميگويد مردم همکار اصلي نيروهاي امنيتي در سراسر کشور ميباشند و به اين دليل، هرچند پليس روزانه به طور اوسط از چهار تا ده نفر تلفات دارد، اما با آنهم با کمبود جلب و جذب مواجه نيست زيرا مردم در اين رابطه، پوليس ملي کشور را همکاري مينمايند.

.

هيچ کس مصوون نيست

در همين حال، به تاريخ يازده سنبله، يک حملهي انتحاري در ولايت شرقي لغمان باعث کشته شدن مردم ملکي، رييس شوراي ولايتي اين ولايت، و معاون امنيت ملي کشور گرديد. اين حادثه که باعث کشته شدن داکتر عبدالله لغماني، معاون ادارهي امنيت ملي کشور شد، به باور بسياريها، زنگ خطري است که بيانکنندهي مصوون نبودن حتا مقامهاي دولتي از تهديدها ميباشد. نور الحق علومي ميگويد اين حمله به جهانيان اين پيام را رساند که دولتمردان افغانستان در تامين امنيت ضعيف هستند. به گفتهي وي، نهادهاي امنيتي- کشفي بايد حوادث سازمانيافتهي اينچنيني را کشف نمايند، زيرا هر فرد افغانستان، از مقامهاي دولتي گرفته تا کودکان مکتبي، هدف شورشيان ميباشند.

خانم ذيفنون صافي، نمايندهي ولايت لغمان در پارلمان کشور، از فعاليت "گسترده"ي طالبان و حملات چريکي اين گروه در لغمان خبر ميدهد. خانم صافي که دو ماه قبل يک برادرش که در استخبارات لغمان کار ميکرد، نيز توسط شورشيان کشته شده است، ميگويد هرچند مردم عام از طالبان نفرت دارند، اما به دليل عملکرد ضعيف نهادهاي امنيتي دولتي، مردم ميترسند که در مقابل طالبان قرار بگيرند. به گفتهي اين نمايندهي ولايت لغمان، بعد از سقوط طالبان وضعيت امنيتي در اين ولايت نسبتا خوب بوده، اما از حدود شش ماه به اين سو، وضعيت براي مردم نگرانکننده ميباشد. خانم ذيفنون علاوه ميکند که در زمان طالبان، لغمان از ولايتهايي بود که حزب اسلامي در آن نفوذ گستردهاي تا حدود نود درصد داشت.

اين درحالي است که مقامهاي غربي نيز بعد از هشت سال مبارزه، از تغيير استراتژي شان در جنگ افغانستان سخن ميگويند.

عارف فرهمند، کابل

ويراستار:مبلغ