محدودیت‌های جدید طالبان تاکتیکی است یا ایدیولوژیک؟
۱۴۰۱ فروردین ۹, سه‌شنبه
طالبان در هفته‌های اخیر محدودیت‌های پیهم را بر مکتب رفتن دختران و نشرات رسانه‌ها وضع کردند. علاوه بر این، در نوع پوشش، شنیدن موسیقی و گشت و گذار زنان نیز ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های جدیدی وضع شده است.
آیا این اقدامات طالبان تاکتیکی برای امتیازگیری از جامعه بین‌المللی در راستای به رسمیت شناخته شدن است، یا جناح تندرو و رادیکال این گروه تصمیم گیرنده اصلی است و نمی‌گذارد اصلاحاتی در سیاست‌های شان به میان آید.
طارق فرهادی کارشناس مسایل سیاسی افغانستان به دویچه وله گفت محدودیت‌های جدید طالبان ریشه ایدیولوژیک دارد و این تصمیم توسط رهبران رادیکال طالبان گرفته شده است. به باور آقای فرهادی، در جلسه قندهار که اخیرا برگزار شد، رهبران «قدیمی» نظرات خود را بر این گروه تحمیل کرده و با باز شدن مکتب بر روی دختران مخالفت کرده اند.
فرهادی گفت: «آن ها [رهبران رادیکال] هیچ علاقه‌ای ندارند که جهان افغانستان را به رسمیت بشناسد، آن‌ها این مسایل را احساس نمی‌کنند که افغانستان به کمک‌های اقتصادی زیادی ضرورت دارد.»
حبیبه سرابی عضو هیئت گفتگوکننده صلح حکومت پیشین به دویچه وله گفت شماری از رهبران طالبان معتقدند که رفتن دختران به مکتب «حرام» است. او افزود که پهلوی دیگر این محدودیت‌ها سیاسی است؛ زیرا این گروه برای رسیدن به اهداف سیاسی خود دختران و زنان را «گروگان گرفته» تا خواسته‌های خود را بر جامعه جهانی بقبولاند و به رسمیت شناخته شود.
اختلاف درونی طالبان؟
به باور تحلیلگران، مساله تنها به اختلاف‌های احتمالی میان رهبران قدیمی و نسل جوان آن‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه در درون رده رهبری آن‌ها نیز اختلاف‌های عمیق وجود دارد.
احمد سعیدی، تحلیلگر مسایل سیاسی می‌گوید: «طالبان به یک باور نیستند. گروه‌های افراطی در بین شان است که در راس آن ملاحسن آخند است که بسیار افراطی است. و یک تعداد دیگر که معتدل‌تر هستند مانند ملابرادر، قدرت کافی ندارند.» به باور آقای سعیدی در صورتی که ملابرادر به جای ملاحسن آخند سمت رئیس‌الوزرای طالبان را به عهده گیرد، احتمال عملکرد معتدل‌تر طالبان مانند بازگشایی مکاتب و تعامل با جهان وجود دارد.
آقای فرهادی می گوید در صورتی که افراد معتدل طالبان با تصمیم رهبری این گروه واکنش شدید نشان دهد، این احتمال وجود دارد که طالبان به دو دسته میانه رو و تندرو تقسیم شود. به باور آقای فرهادی در هر رژیمی که جدیداً روی کار می‌آید، یکی دو سال طول می‌کشد تا اصلاحاتی در رژیم پدید آید. او می‌گوید در حال حاضر راهی برای تغییر فوری در افغانستان وجود ندارد، جز این که نسل جدید طالبان به تدریج اصلاحاتی را به وجود آورد.
فرهادی گفت: «راه حل این است که در داخل طالبان کسانی که خواهان اصلاحات هستند، با فعالان دیگر که خواهان سوق دادن افغانستان به سمت پیشرفت هستند، همکار شوند و این اصلاحات را بیاورند. این وقت می‌گیرد، ولی امکان دارد.»
در همین حال احمد سعیدی به این نظر است که گروه طالبان به چند دسته تقسیم شده و این گروه دارای رهبری واحد برای تصمیم گیری نیست: «طالبان در بین خود اتحاد و وحدت ندارند. هرکس هرچه خواست دستور می‌دهد و یک اداره منظم وجود ندارد.»
به باور بسیاری‌ها، برگشت طالبان از تصمیم قبلی شان در بازگشایی مکاتب متوسط و لیسه دخترانه، اختلافات داخلی طالبان را برجسته کرد.
مولوی صبغت الله مولوی زاده، رئیس دارالعلوم هرات نیز فتوایی را صادر کرده و در آن با استناد به آیات و احادیث گفته است که آموزش دختران مشکل شرعی ندارد.
آقای مولوی زاده به دویچه وله گفت: «مقصود از این فتوا بیان این حقیقت است که فقه اسلامی با تحصیل قشر اناث هیچ مخالفتی ندارد و می‌کوشد یک جامعه سالم را تحویل بدهد. امیدواریم که هبت الله آخند زاده در مورد تصمیم خود تجدید نظر کند.»
آیا افغانستان فراموش می شود؟
طالبان هرچند در ماه‌های اول از وضع محدودیت‌های سختگیرانه خودداری کردند، اما در هفته‌های اخیر همه روزه این سختگیری‌ها بیشتر می‌شود. برخی این گمان را مطرح می‌کنند که طالبان با استفاده از تمرکز توجهات به جنگ اوکرایین، سیاست‌های خود را عملی می‌کنند.
سعیدی به این نظر است که طالبان حالا هیچ هراسی از جامعه جهانی و سازمان‌های حقوق بشری ندارند و به این دلیل هر آنچه می‌خواهند، انجام می دهند: «طالبان احساس کرده اند که جامعه جهانی و نهادهای حقوق بشری فقط به یک ابلاغیه اکتفا می‌کنند و این اعلامیه‌ها برای طالبان بی‌ارزش است و به آن بی‌اعتنا هستند چون می‌دانند که این اعلامیه‌ها قدرت اجرایی ندارند.»
طالبان به جامعه جهانی وعده سپرده بودند که همزمان با آغاز سال جدید آموزشی، دختران نیز می‌توانند به مکتب بروند. در بخش آزادی بیان و مطبوعات نیز طالبان گفته بود که در چهارچوب شریعت اسلامی، این آزادی‌ها تامین می‌شوند.
این نگرانی وجود دارد که افغانستان مانند دوره اول حاکمیت طالبان فراموش شود. در آن زمان هیچ رسانه آزاد فعالیت نداشت و طالبان این کشور را به سیاه چال معلوماتی تبدیل کرده بودند. در آن زمان نیز مکتب ها بر روی دختران مسدود بودند.
اما کشورهای غربی به صورت گسترده به مسدود ماندن مکتب‌های دخترانه واکنش نشان دادند و برخی کشورها تعامل آینده شان با طالبان را به این موضوع مرتبط کردند.
فرهادی به این نظر است که جامعه بین‌المللی افغانستان را مانند گذشته به فراموشی نخواهد سپرد. او می‌گوید کمک‌های بشری اروپا به افغانستان ادامه خواهد یافت زیرا ترس از موج جدید مهاجرت از افغانستان وجود دارد.
فراموش شدن افغانستان در دوره اول حاکمیت طالبان پیامد سنگینی برای جهان داشت. در نتیجه انزوای بین‌المللی، افغانستان به مرکز فعالیت شبکه القاعده، مسئول حملات تروریستی یازدهم سپتمبر، تبدیل شد.