افغان ها هنوز به دنبال محو ردپای دیجیتالی خود می باشند

داشتن حساب کاربری در شبکه های اجتماعی برای بسیاری از افغان ها به یک چالش جدی تبدیل شده است. خودسانسوری به وضاحت در صفحات مربوط به افغان هایی که هنوز در افغانستان زندگی می کنند، مشاهده می شود.

صدف سال گذشته در دفتر لوی سارنوالی در حومه کابل کار می کرد که خواهرش تماس گرفت و ورود طالبان به پایتخت را با گریه و نگرانی برایش خبر داد. او التماس می کرد که صدف هرچه سریعتر به خانه برود.

خواهرش در حالی که صدایش از ترس می لرزید گفت: «صورتت را بپوش و به کسی نگو کجا کار می کنی.»

مرتبط: دسترسی طالبان به داده های بایومتریک چقدر خطرناک است؟

صدف آن موقع نمی ‌دانست، اما این آغاز تبعید شدن در داخل کشورش بود؛ یک زندگی پر از اضطراب و هراس از اینکه مبادا طالبان او را پیدا کنند.

او مانند هزاران افغان، سال گذشته را در یکی از چندین خانه امن مخفی بوده است؛ به این امید که بتواند از ردپای دیجیتالی خود فرار کند و از ردیابی خانواده اش توسط طالبان جلوگیری نماید.

وقتی خواهرش خبر تصرف کابل را به او داد، صدف کارت شناسایی دفترش را در کفش خود پنهاد کرد، صورتش را با چادرش پوشاند، کیفش را برداشت و با عجله از دفتر بیرون آمد.

بیرون هرج و مرج بود!

خیابان‌ ها مملو از وسایل نقلیه بود و مردمی که از هر طرف می ‌دویدند و ناامید بودند. صدف پس از پیاده روی بخشی از راه خانه، سوار تکسی شد و دو ساعت بعد خود را به خانه خود رساند.

مرتبط: در یکسال اخیر گروه طالبان مرتکب نقض شدید حقوق بشر شده اند

او به سرعت سه فرزندش را در آغوش گرفت و سپس خود را در اتاق خواب قفل کرد. بعدا تمام مدارک هویتی و اسناد مربوط به کارش را جمع کرد و داخل دستشور حمام سوزاند.

صدف که بیش از ۲۵ سال، یعنی بیش از نیمی از عمرش را در اداره های دولتی افغانستان کار کرده، گفت: «من بسیار ترسیده بودم.» این زن ۴۸ ساله که خواسته نام خانوادگی اش نشر نشود، به خوبی می دانست که با چه خطری روبروست.

طالبان قبلاً به موترهای حامل کارمندان اداره ای که او کار می کرد با بمب حمله کرده بودند. صدف در دو مورد از آن حملات مجروح شد و چندین همکار خود را از دست داده بود. او در پیامی از یک مکان نامعلوم در افغانستان گفت: «من نمی خواستم چیزی به دست طالبان بیفتد.»

یک هفته پس از تسلط طالبان، مردان مسلح دروازه خانه صدف را زدند و ساعت ها به جستجوی خانه او پرداختند. آنها می‌ دانستند صدف کجا کار می‌ کرد. به وی هشدار داده اند که او را تحت نظر دارند و خانه اش را ترک کردند.

فردای آن روز صدف وسایلش را جمع کرد و به همراه فرزندان و شوهرش که نجار بود، گریخت. آنها از آن زمان مخفی هستند. نزد اقوام و دوستان شان اقامت می‌ کنند و بیش از دو هفته در جایی نمی‌ مانند. صدف گفت: «من به خاطر شغلم در خطر هستم.»

خطر ردیابی دیجیتالی

صدف در میان ده‌ ها هزار افغان، از جمله مقامات دولت سابق، قضات، پولیس و فعالان حقوق بشر است که یک سال بعد از حاکم شدن طالبان، هنوز از ترس ردیابی به وسیله شناسه ‌های دیجیتال و سیستم‌ های داده ‌ای که ستیزه‌ جویان با تغییر نظام به دست آوردند، خود را مخفی می کنند.

در سال گذشته، گروه‌ های مدافع حقوق بشر و سازمان ملل، قتل یا ناپدید شدن اجباری صدها تن از اعضای سابق نیروهای امنیتی، خبرنگاران، قضات، فعالان و افراد دگرباش جنسی را مستند کرده ‌اند. سخنگوی طالبان به درخواست بنیاد "تامسون رویترز" برای اظهار نظر، پاسخی نداد.

مانند بسیاری از کشورهای فقیر، افغانستان در سال های اخیر با تمویل و تخصص بانک جهانی، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، آژانس پناهندگان سازمان ملل، برنامه جهانی غذا و سایر نهادهای بین المللی تمویل کننده تلاش کرد تا داده های خود را دیجیتالی کند.

یکی از این برنامه ها، سیستم شناسایی دیجیتالی معروف به "تذکره الکترونیک" است که اطلاعات شخصی و بایومتریک زیادی از جمله نام، شماره تذکره، محل و تاریخ تولد، جنسیت، وضعیت تاهل، مذهب، قومیت، زبان، حرفه، اسکن عنبیه چشم، اثر انگشت و عکس را در خود دارد.

این شناسه ها برای دسترسی به خدمات، مشاغل و رای دادن مورد نیاز بود، اما گروه های حقوقی می گویند که این تذکره ها همچنین گروه های قومی آسیب پذیر و افرادی را که در دولت یا با آژانس های خارجی کار می کردند، افشا می کنند.

عزیز رفیعی، مدیر اجرایی انجمن غیرانتفاعی جامعه مدنی افغانستان که هر روز صدها پیام ناامیدانه از سوی افغان های مخفی دریافت می کند، گفت: «همه آسیب پذیر هستند. این سیستم ها از همان ابتدا یک اشتباه بزرگ بودند.»

رفیعی از ترس اینکه مبادا اطلاعاتش زمانی به دست شورشیان بیفتد، در زمان حکومت پیشین برای دریافت تذکره الکترونیکی درخواست نکرده بود او افزود: «در کشوری مانند افغانستان، همیشه این احتمال وجود دارد که اطلاعات به دست تروریست ها برسد و شما کشته شوید.»

در اوایل سال جاری، دیده ‌بان حقوق بشر تأیید کرد که طالبان داده‌ های دیجیتالی دریافت معاش در محکمه عالی و سیستم‌ های بایومتریک پولیس، ارتش و کسانی را که با دولت‌ های خارجی و آژانس‌ های امدادی کار می ‌کنند، کنترول می‌ کنند.

بلکیس ویلی، یک محقق ارشد دیده بان حقوق بشر گفت: «برای کسانی که مخفی هستند، هیچ راهی برای گریز از شناسایی وجود ندارد؛ زیرا طالبان در ایست های بازرسی در حال بررسی هویت افراد با عکس، اثر انگشت و اسکن چشم هستند.»

طالبان زمانی که با حکومت پیشین و نیروهای خارجی در جنگ بودند نیز به دستگاه های بایومتریک دست یافته و از آنها برای گرفتن دست بالا در جنگ استفاده می کردند. ویلی اضافه کرد: «مردم نمی توانند خانه هایی را که در آن پنهان شده اند، ترک کنند. هرکسی که برای ترک کشور و به منظور گرفتن پاسپورت به اداره طالبان مراجعه می کند، هویتش برای طالبان کاملاً روشن است. واقعاً امکان اجتناب از شناسایی وجود ندارد.»

زندگی و مرگ بر اساس داده ها

مدافعان ثبت بایومتریک می گویند که این کار شمارش دقیق تر و شناسایی افراد نیازمند را امکان پذیر نموده، ارائه کارآمدتر کمک را تضمین می کند و به جلوگیری از تقلب کمک می نماید. اما منتقدان می‌گویند که از این اطلاعات ثبت شده دیجیتال می توان برای ردیابی و نظارت سوءاستفاده کرد.

مرتبط: از زمان تسلط طالبان ۲۶ سارنوال افغان به قتل رسیده اند

رامان جیت سینگ چیما، از سازمان "اکسس ناو"، یک گروه حقوق دیجیتال گفت که آنچه در أفغانستان اتفاق می افتد، خطرات سیستم های شناسایی دیجیتال، بدون در نظر گرفتن تدابیر کافی حفاظتی و تأثیر احتمالی شان بر حقوق بشر را برجسته تر می سازد.»

گروه‌ های حقوق دیجیتال سال گذشته از آژانس‌ های امدادرسان، کمک‌ کنندگان خارجی و شرکت‌های مخابراتی و فناوری خواسته‌ اند تا در نحوه جمع‌ آوری داده‌ های بایومتریک تجدیدنظر کنند و سیستم‌ های خود را برای جلوگیری از آسیب بیشتر حفاظت کنند.

اما به گفته چیما، هنوز چنین کاری صورت نگرفته است. او گفت: «برنامه‌ های شناسه دیجیتال با پیامدهای جدی برای حقوق بشر، حتی در محیط‌ های پرخطر یا بحران ‌زده هم هنوز در حال اجرا یا تشویق هستند.»

اما صدف هنوز در أفغانستان مخفی است. معلوم نیست تا چه زمانی می تواند خودش را مخفی کند. او گفت: «فقدان شغل و فقر از یک سو و ترس از شناسایی و ردیابی از سوی دیگر، زندگی ام را بسیار سخت کرده است. کاش این یک کابوس بود و می توانستم از خواب بیدار شوم.»