رسيدگي به دوسيه هاي قربانيان سازمان هاي استخبارات کشور هاي اروپايي شرقي

19 سال قبل شهروندان ِ رژيم کمونيستي جمهوري دموکراتيک آلمان شرق، بر "مرکز سازمان استخباراتي" (Stasi) در برلين شرق هجوم آوردند. بعد از آن دفاتري تأسيس شد، از آن جمله "مأموريت آلمان فدرال براي رسيدگي به دوسيه خدمات استخباراتي جمهوري دموکراتيک آلمان شرق". مقامات اين دفتر، دوسيه هاي مربوط را در دسترس افرادي قرار دادند که قرباني تعقيب و آزار سياسي آن رژيم واقع شده بودند. در جريان سال هاي بعد از آن هويت بسياري از کارکنان دفتر استخبارت افشاء شد و بسياري از قربانيان دريافتند که چگونه از امور زندگي آنان جاسوسي صورت گرفته است و چگونه اطلاعاتي در بارۀ آنها در اين دستگاه جاسوسي ثبت و ضبط شده است.

تا دسامبر سال 2008 طول کشيد تا يک شبکۀ بين المللي دفاتر و نهاد ها از برلين تا بوداپست، جهت رسيدگي به دوسيه استخبارتي کشور هاي مربوطه تأسيس گردند. اما همه دولت هاي عضو اتحاديه اروپا حاضر به همکاري در اين شبکه نبودند، مثلاً دولت هاي منطقۀ بالتيک. وضعيت رسيدگي به امور استخباراتي رژيم هاي بلوک شرق در کشور هاي جداگانه، در مقايسه با دفتر"مرکز سازمان استخباراتي" (اشتازي) در آلمان شرقي، از همديگر بسيار تفاوت دارد. هنس التيندورف مدير رسيدگي به دوسيه ها در برلين، بعضي از نمونه ها را در اين زمينه ذکر مي کند:

"اين سال هاي دهۀ نود بود که در پولند دفتري مشابه به دفتر "مرکز سازمان استخباراتي آلمان شرقي " (اشتازي) جهت رسيدگي به قربانيان سازمان جاسوسي در آن کشور تأسيس شد. در بعضي از کشور ها چنين دفاتري قبلاً تأسيس شده بودند. اما تعداد از چنين نهاد هاي در سال هاي اخير به وجود آمدند. قسماً تغييراتي نيز در ساخت هاي اين نهاد ها رخ داد. خلاصه تصاوير رنگارنگي از اين نهاد ها [در کشور هاي جداگانه] وجود دارند."

در جمهوري چک فقط از سال گذشته به اين طرف، رسيدگي همه جانبه اي به دوسيه ها به عمل آمد. در سلوانيا وزير عدليه آن کشور، از کار انستيتوت کوچک مورخان جهت رسيدگي به زمان هاي تاريک و ا ختناق آور آن کشور جلوگيري کرد و اين بي دليل نيست، چون حزب وزير عدليه سلوانيا از سازمان جوانان کمونيستي منشاء گرفته است وروشن است که اوبه اين دليل از رسيدگي به تاريخ گذشته جلوگيري کند. به نظر هنس التيندورف، هراس از ميراث دوسيه هاي استخباراتي تنها به نخبه هاي جديد در سلوانيا محدود نمي گردد.

از ده سال به اين سو، فقط قسماً، اين جا و آن جا در دولت هاي بلوک شرق پيشين، روي رسيدگي و کار بر گذشته توجه صورت مي گيرد. مثلاً در بلغاريا، فقط به تازگي ها دسترسي به دوسيه ها ميسر شده است و بخشي از سياست مداران آن زمان و نيز فعال و برسر قدرت در زمان کنوني، افشاء شدند.

هنس التيندورف مي گويد که امر رسيدگي به گذشته در آلمان ساده تر بوده است، زيرا رژيم کمونيستي دموکراتيک آلمان شرق به سادگي از ميان رفت، برعکس اين گونه رژيم ها در بلغاريا ويا سلوانيا و ديگر دولت هاي کمونيستي تا مدت ها به وجود شان ادامه دادند. درست به همين دليل باز شدن کامل دوسيه در اين کشور ها خيلي مشکل است. او مي افزايد:

"باز شدن دوسيه ها هميشه سهم مهمي در اين راستا است که قدرت مداران گذشته، انحصار گران ِ اطلاعات در مورد اين زمان [حاکميت شان] نيستند. بايد به مقابله و مقايسه اين امر با اموري پرداخت که واقعاً از اين دوسيه ها نتيجه گيري مي شود."

به نظر هنس التيندورف، مدير رسيدگي به دوسيه هاي رژيم کمونيستي آلمان شرق، از آن جاي که وضعيت در آلمان با وضعيت در کشورهاي بلوک شرق پيشين از همديگر تفاوت دارند، بايد خيلي محتاط بود که دفاتر رسيدگي به دوسيه هاي "مرکز سازمان استخباراتي" (اشتازي) را براي آن کشور ها سرمشق قرار داد.

از نظر هنس الاتيندورف، همکاري ها در سطح کشور هاي اروپايي به اين دليل ضروري است، چون سازمان هاي استخباراتي اين کشور ها با همديگر همکاري هاي نزديک داشته اند. به طور نمونه سازمان استخباراتي اشتازي رژيم آلمان شرق آن زمان در همه کشور هاي که شهروندان آن تعطيلات شان را سپري مي کردند، د اراي پوسته هاي جاسوزي بودند، مثلاً در ساحل بحر سياه بلغاريا. هنس التيندورف در اين باره مي گويد:

"همکاري هاي متقابل استخباراتي ميان کشور هاي برادر نيز وجود د اشت و يک ساختار همکاري هاي نزديک تحت رهبري کا گي بي (KGB) يعني اتحاد شوري که براي خدمات استخباراتي در مجموع نقش بسيار مهمي را بازي مي کرد."

اسناد سازمان جاسوسي روسيه شوري پيشين تاهنوز در عقب در هاي بسته قرار دارند. هنس التيندورف با تأسف در اين باره مي گويد:

"اين امر در ده سال اخير بيشتر در مسير غير شفاف بودن و بسته بودن دوسيه ها انکشاف يافته است، و مسأله را پيچيده ساخته است. ما خيلي اميدوار هستيم که باز شدن وسيع دوسيه ها ميسر گردند."

در اين رابطه وضعيت در يوگوسلاوياي پيشين نيز بسيار پيچيده است. در آنجا کار و رسيدگي به ميراث سازمان خدمات استخباراتي بعد از سال ها جنگ داخلي، هنوز در مراحل آغازين خود قرار دارد.

ریگرت/ مبلغ

ویراستار: آهنگ