Αρκεί η ατομική ευθύνη για να νικηθεί η πανδημία;

Αντικειμενικά ποτέ ο κίνδυνος μόλυνσης με τον κορωνοϊό δεν ήταν τόσο μεγάλος όσο σήμερα. Παρόλα αυτά όμως γερμανοί πολιτικοί εξετάζουν χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων κάνοντας λόγο για περισσότερη ατομική ευθύνη. Είναι όμως σε θέση οι πολίτες να αξιολογήσουν σωστά τους κινδύνους; Για παράδειγμα: το ρίσκο παρενεργειών του εμβολίου είναι σαφώς μικρότερο από τους κινδύνους μιας μόλυνσης. Πολλοί ωστόσο αποφασίζουν να μην εμβολιαστούν. Άλλοι πάλι δεν τολμούν να βγουν από το σπίτι, ενώ άλλοι δεν φοβούνται την Όμικρον.

Από το ξεκίνημα της πανδημίας διαπιστώνουμε ότι η διαχείριση των κινδύνων δεν γίνεται πάντα με ορθολογιστικά κριτήρια από τους πολίτες. Οι δύο γνωστότεροι γερμανοί ερευνητές γύρω από το ρίσκο είναι ο Όρτβιν Ρεν και ο Γκερτ Γκιγκερέντσερ. Στα βιβλία τους περιγράφουν για ποιους λόγους οι πολίτες δυσκολεύονται να αξιολογήσουν κινδύνους και τι πρέπει να γίνει για να βελτιωθούν.

«Αναλφαβητισμός» στην αξιολόγηση στατιστικών

Στο βιβλίο «Το παράδοξο του ρίσκου – Γιατί φοβόμαστε να κάνουμε λάθος» ο Όρτβιν Ρεν, επιστημονικός διευθυντής στο Ινστιτούτου Έρευνας ζητημάτων Βιωσιμότητας στην πόλη Πότσνταμ, σημειώνει ότι «θα πρέπει να αφήσουμε περισσότερες αποφάσεις στην κρίση των πολιτών». Ο γερμανός ειδικός αναφέρεται στο παράδειγμα των σκανδιναβικών χωρών, οι οποίες ήδη από την αρχή της κορωνοκρίσης στηρίχθηκαν περισσότερο στην ατομική ευθύνη θεωρώντας δεδομένο ότι οι πολίτες θα αποφύγουν τους κινδύνους κάνοντας το σωστό. Ο Όρτβιν Ρεν παραδέχεται ωστόσο πως «το πρόβλημα είναι ότι όταν το ποσοστό θνησιμότητας είναι υψηλό αρκεί ένα μικρό ποσοστό πολιτών να μην φοβούνται για να μολύνουν τους υπόλοιπους».

Ο Γκερτ Γκιγκερέντσερ, συγγραφέας του βιβλίου «Ρίσκο: Πως λαμβάνονται οι σωστές αποφάσεις» και επικεφαλής του κέντρου Ερευνών Διαχείρισης Ρίσκων Χάρντινγκ εκφράζει διαφορετική άποψη: «Οι άνθρωποι δεν έμαθαν να υπολογίζουν σωστά το ρίσκο». Κάνει μάλιστα λόγο για «αναλφαβητισμό» ερευνητών, δημοσιογράφων και πολιτικών στην αξιολόγηση στατιστικών στοιχείων και τονίζει ότι σημασία δεν έχουν οι απόλυτοι αριθμοί, αλλά η σχέση, στην οποία βρίσκονται: «Όταν έγινε γνωστός ο κίνδυνος ενδεχόμενων θρομβώσεων του εμβολίου της AstraZeneca κάποιοι αποφάσισαν να μην εμβολιαστούν. Δεν υπολόγισαν ότι με αυτή την απόφαση αυξάνονταν ο κίνδυνος να χάσουν τη ζωή τους στην εντατική. Στη προσπάθειά τους να αποφύγουν ένα ρίσκο εξέθεσαν τον εαυτό τους σε έναν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο».

Οι θεωρίες συνωμοσίας παρέχουν…ασφάλεια

Στο βιβλίο του «Το παράδοξο του ρίσκου» ο Όρτβιν Ρεν κατανοεί την ροπή πολλών στις θεωρίες συνωμοσίας, διότι όπως εξηγεί εμπεριέχουν μια μεγάλη υπόσχεση εγγυώμενες «απόλυτη ασφάλεια». Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, λέει ο γερμανός ειδικός, έχουν μια εξήγηση για τα πάντα εκμηδενίζοντας σχεδόν το άγχος της ανασφάλειας που προκαλεί η πραγματικότητα με τα πολλά της ενδεχόμενα.

Σε αντίθεση με τον Όρτβιν Ρεν ο Γκερτ Γκιγκερέντσερ θεωρεί ικανότερους τους Γερμανούς να αξιολογήσουν τους κινδύνους, τους οποίους αντιμετωπίζουν: «Τα δύο τρίτα μέχρι τα τρία τρίτα ξέρουν να προστατευθούν από την πανδημία». Το τελευταίο διάστημα ωστόσο παραδέχεται ότι ατονεί βαθμιαία αυτή η ικανότητα: «Όσο άσχημο κι αν ακούγεται κάποια στιγμή συνηθίζεις σε ένα συγκεκριμένο αριθμό νεκρών της πανδημίας με αποτέλεσμα να γίνεσαι λιγότερο προσεκτικός».

Σάντρα Τάουνερ, dpa

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος