Kuda plovi brod EU?

Retoričku snagu svog govora predsjednik Evropske komisije preuzeo je iz žargona pomorske plovidbe: Evropa ponovo ima vjetar u jedrima, treba da podigne sidro i raširi jedra za zajedničku budućnost. Tako glasi njegov apel. A pošto Junker rado pokazuje osjećaje, ukazao je i na svoje dugogodišnje, ponekad bolno iskustvo kao profesionalnog Evropljanina: apeluje na jedinstvo i ponovo želi više integracije u Evropskoj uniji.

Evropa jedne brzine?

To se ne uklapa u Evropu sa dvije brzine, kakvu planiraju Pariz i Berlin. Predsjednik Francuske Emanuel Makron prije svega je taj koji od eurozone hoće da napravi jezgro jače integrisane grupe. To je stara ideja evropske avangarde. Šef Komisije, sa druge strane, želi da sve zemlje EU uvedu euro, pa i one koje ekonomski kaskaju. Njih bi trebalo uhvatiti pod ruku.

Međutim, to kakve fatalne posljedice mogu biti kada se slabija zemlja stavi u korset eurodiscipline, vidi se na primjeru Grčke. Junkerov plan bi dakle, zbog većih evropskih zemalja mogao da padne u vodu. Suprotno od dobro je ovdje dobro mišljeno.

Evropa iste brzine kako su je zamislili osnivači EU, odavno se pokazala kao nepraktična. Zbog porasta broja zemalja-članica to se često završavalo institucionalnim zastojem. Voz je otišao i to u drugom pravcu.

Maslinova grančica za istočnu Evropu

Aktuelnu krizu sa zemljama Višegradske grupe Žan-Klod Junker elegantno je zaobišao. Druge zemlje istočne Evrope otvoreno je pozvao da se više približe zoni Šengena i euru, pritom zaboravivši da opomene Poljsku i Mađarsku zbog nedostatka vladavine prava.

To je politički pametno, ali on tako zaobilazi sukob s neposlušnima u koji Evropska komisija i vlade zemalja EU moraju da uđu. Taj spor se ne uklapa u pozitivnu sliku evropske budućnosti na kojoj Junker radi. Do tog razračunavanje međutim mora da dođe, ono ne može da se gura pod tepih. A ono sadrži veliki razorni potencijal.

Jasan stav prema Turskoj

Otkazivanjem Turskoj članstvo u EU, šef Komisije govori iz srca većine u Evropi. I za to pronalazi prave riječi. On zahtijeva oslobađanje uhapšenih novinara i kraj besramnim uvredama na adresu evropskih vlada.

Istovremeno, Junker ne želi da predsjedniku Erdoganu dâ šansu da otpiše razgovore sa Evropskom unijom. Ruka Evropljana ostaje ispružena za demokrate u toj zemlji – to je poruka. I pregovori o članstvu ostaju tamo gdje jesu – na ledu. O prekidu se ne govori, što se zahtijevalo u njemačkoj predizbornoj kampanji. Većina zemalja EU zagovora najprije diplomatsku liniju, iako je povreda vladavine prava u Turskoj iz ugla evropskih vrijednosti nepodnošljiva.

Zajedno na veliko putovanje

Bio je to govor po mjeri mnogih. On sadrži ponude koje idu na sve strane: zaštita investitora od Kine – za francuskog predsjednika Makrona; pohvale i podrška za Italiju – vezano za izbjegličku krizu; pomoć za Afriku i paket mjera za jačanje bezbjednosti EU. U to spada i neka vrsta evropskog FBI, kao i povezivanje predsjedničkih kancelarija u Evropi.

Niz tih ideja mogao bi da se izjalovi zbog stava vlada zemalja EU. Ali osnovna ideja je ispravna: „bregzit" primorava Evropu da se poveže i poveća svijest o svojim vrijednostima. Evropska unija bi trebalo da iskoristi povoljnu ekonomsku situaciju i svoj politički manevarski prostor, kako bi sprovela potrebne reforme. Jer kao što svaki jedriličar zna: poslije dobrog vjetra – opet slijedi bonaca.