Mzozo wa kifedha UNRWA kusababisha ukosefu zaidi wa utulivu?

Kwa wale wanaoitegemea, matokeo yake ni wazi: "Mungu aepushe mbali," anasema Sanaa Sarhal, akimaanisha Shirika la Umoja wa Mataifa kwa ajili ya Wakimbizi wa Kipalestina katika Mashariki ya Karibu, UNRWA. 

"Kutakuwa na ghasia na machafuko," anatabiri. "Kuanguka kwa UNRWA ... kutasababisha uharibifu mkubwa."

Lakini Sarhal hayuko Gaza, ambako mzozo unaendelea kwa sasa. Mwanamama huyo mwenye umri wa miaka 43 anaishi katika Kambi ya Beddawi kaskazini mwa Lebanon, iliyoanzishwa kwa mara ya kwanza mwaka 1955 ili kutoa hifadhi kwa Wapalestina wanaokimbia vita na ghasia.

Lakini iwapo UNRWA italazimika kupunguza huduma zake kwa Wapalestina kwa sababu ya madai dhidi ya wafanyakazi wake huko Gaza, athari pia itaonekana katika kambi ya Beddawi.

Mwezi Januari, serikali ya Israel ililifahamisha shirika la UNRWA kwamba kuna uwezekano wafanyakazi wake 12 kati ya 13,000 katika Ukanda wa Gaza walishiriki katika shambulio la Oktoba 7 dhidi ya Israel na kundi la wanamgambo wa Hamas. UNRWA iliwafuta kazi wafanyakazi hao na inaendelea na uchunguzi.

Hata hivyo vyombo vya habari vilivyoona ripoti ya madai hayo kutoka kwa Israeli, ikiwa ni pamoja na Associated Press, The Guardian, CNN na Washington Post  vyote vilibainisha kuwa madai hayo hayangeweza kuthibitishwa kwa uhuru.

Soma piaLifahamu Shirika la UN la kuhudumia wakimbizi wa Palestina

Bado lakini, kutokana na madai hayo, nchi 16 - ikiwa ni pamoja na baadhi ya wafadhili wakubwa wa UNRWA, kama vile Ujerumani, Marekani na Umoja wa Ulaya, walisitisha ufadhili kwa shirika hilo la Umoja wa Mataifa, ambalo linategemea ufadhili wa hiari kutoka  nchi wanachama wa Umoja wa Mataifa.

Tangu wakati huo, lengo zaidi limekuwa ni jinsi gani mgogoro wa ufadhili wa UNRWA unaweza kuathiri hali ambayo tayari ni hatari ya kibinadamu huko Gaza. Ingawa karibu asilimia 40 ya bajeti ya UNRWA inatumika kwa takriban wakazi milioni 2 wa eneo hilo, iliyobaki inatumika katika nchi nyingine zenye idadi kubwa ya Wapalestina kama vile Lebanon, Jordan, Syria, na vile vile katika eneo linalokaliwa kwa mabavu na Israel la Ukingo wa Magharibi.

'Mbadala usio rasmi wa serikali'

UNRWA "inafahamika vyema kama taasisi mbadala isiyo rasmi ya taifa [la ustawi wa jamii]" kwa ajili ya Wapalestina, ambao mbali yake hawana nyingine, alielezea Daniel Forti, mtaalam wa Umoja wa Mataifa katika Taasisi ya Kimataifa ya Migogoro yenye makao yake mjini Brussels katika maelezo mafupi mwezi huu. "Inatoa elimu ya msingi na sekondari, pamoja na misaada ya chakula, huduma za afya na huduma za msaada - katika baadhi ya matukio ikiingia katika nchi zinazowahifadhi ambazo hazitoi huduma za afya za kitaifa au kutoa elimu kwa wakimbizi wa Kipalestina."

"Mbali na hayo, UNRWA pia ina thamani muhimu ya kiishara kwa Wapalestina wanaoliona shirika hilo kama mojawapo ya uhakikisho wa mwisho wa jumuiya ya kimataifa kwa ajili ya suluhu la haki na la kudumu," msemaji wa shirika hilo aliiambia DW katika barua pepe.

Soma pia: Guterres ayasihi mataifa kuendelea kuisaidia UNRWA

Hii pia ndiyo sababu UNRWA mara nyingi imekuwa ikielezewa kama  shirika tata kisiasa, hata kabla ya shutuma za Israeli za Oktoba 7. "Sehemu kubwa ya tabaka la kisiasa la Israel linaikataa UNRWA hasa kwa sababu ya thamani yake ya kiishara kwa Wapalestina," Forti aliendelea. "Wanasema kuwa chombo chochote ambacho kinasimamia kulinda haki ya Wapalestina ya kurejea kinatishia moja kwa moja kuwepo kwa taifa la Israel."

Matatizo kuanza mwezi ujao

Imekadiriwa kuwa UNRWA, ambayo haina hifadhi ya kimkakati ya dharura, inaweza kuanza kuhisi athari za uhaba wa fedha mwishoni mwa Machi.

"Kutakuwa na aina ya ukiritimba juu ya namna kuanguka kwa [UNRWA] kunaweza kuwa kwa kiasi kikubwa katika muktadha wa matokeo," anasema Jorgen Jensehaugen, mtafiti mkuu katika Taasisi ya Utafiti wa Amani ya Norway Oslo. "Itakuwa Gaza kwanza, kisha Lebanon na Syria pili, kisha Ukingo wa Magharibi na kisha Jordan."

"Madhara yataonekana zaidi nchini Lebanon, ambayo tayari iko kwenye matatizo ya kiuchumi," alithibitisha Joost Hiltermann, mkuu wa programu ya Mashariki ya Kati na Afrika Kaskazini katika Shirika la Kimataifa la Kufuatilia Migogoro. "Taifa la Lebanon linakosa uwezo wa kukabiliana na mzigo wa ziada wa kuwahudumia wakimbizi wa Kipalestina. Vile vile ni kweli kwa Syria. Kwa kulinganisha, Jordan ina uwezo huo."

Soma pia:UNRWA kusitisha huduma zake Gaza kutokana na uhaba wa mafuta 

Nchini Lebanon, miundombinu katika kambi za muda mrefu za wakimbizi wa Kipalestina, ambazo taifa la Lebanon lina kawaida ya kutokuwa na udhibiti mkubwa kwazo, itaporomoka, Jensehaugen aliiambia DW.

"Kwa hivyo hakuna shule, hakuna huduma ya afya, hakuna faida za kijamii kwa wale wanaohitaji. Ongeza hilo juu ya muktadha wa hali inayoporomoka, na ina athari nje ya kambi pia kwa sababu watu watahitaji kwenda mahali pengine kupata chochote inaweza kuleta uzito mkubwa kwa jamii ya wenyeji. Kando na maandamano au ghasia katika kambi, unaweza pia kupata watu wengi zaidi wanaojiunga na magenge ya uhalifu au mashirika ya wapiganaji, kwa ajili ya mshahara tu."

Nchini Jordan, hali ni nzuri kidogo, kwani serikali inaweza kuchukua nafasi ya baadhi ya huduma za UNRWA. Hata hivyo kwa sababu ya hisia kuhusu UNRWA, uongozi wa Jordan unaweza kutokuwa tayari, wachambuzi wanasema. Jordan, kama mataifa mengine ya Kiarabu, haina hamu ya kuonekana kama inayounga mkono mashambulizi dhidi ya Palestina.

UNRWA: Shirika kwa ajili ya utulivu

Athari za kiuchumi zitatofautiana kutoka nchi hadi nchi, Hiltermann alikubaliana. "Lakini, kutokana na hali tete ya wakimbizi wa huko, athari za kisiasa huenda zikawa mbaya zaidi katika Ukingo wa Magharibi. Kuna sababu kwa nini jeshi la Israel lingependa UNRWA iendelee kufadhiliwa kikamilifu," alionya.

Jensehaugen na watafiti wenzake walipokuwa wakihoji nchi wafadhili kwa ajili ya utafiti wa mwaka 2022 juu ya mada ya mapambano ya ufadhili ya UNRWA, shirika hilo limekuwa na upungufu kwa muda mrefu, waligundua "kinachojulikana kama hoja ya utulivu" kuwa kichocheo kikuu cha michango ya wafadhili.

"Kwa maneno mengine, ufadhili wa UNRWA ni njia nafuu ya kupata utulivu katika kanda kwa sababu ina maana kwamba mamia ya maelfu ya watoto wanapata elimu," Jensehaugen alielezea, akibainisha kuwa umaskini na ukosefu wa elimu ni vichochezi vilivyothibitishwa vya itikadi kali na uhalifu.

Kwa mfano, wachunguzi wa mambo wanasema kuwa serikali za Ulaya zinafahamu vyema kwamba kama UNRWA itashindwa, wanaweza kuona wimbi jipya la uhamiaji usio wa kawaida kutoka Lebanon na Jordan.

"Kuanguka kwa UNRWA itakuwa hatari kwa utulivu wa ndani katika kila eneo," Hiltermann wa Kundi la shirika la mizozo wanathibitisha. "Lakini kama itahusishwa na vita vinavyoendelea huko Gaza, au hata kufukuzwa kwa wingi kwa Wapalestina kutoka Gaza hadi Misri, ambayo inaweza kusababisha kuongezeka kwa mashambulizi ya maadui wa Israel katika eneo hilo, basi dau zote zitakuwa zimeisha."