گزیدههای ادبی پارسی در آلمان
۱۳۸۸ شهریور ۱۸, چهارشنبهگزیدههای ادبی پارسی مجموعهای است از متنهای نویسندگان پارسیزبان. این درسنامه از جایگاه زبانشناسی تاریخی و مدرن برای دانشجویان رشتهی ایرانشناسی تنظیم شده است.
در دهههای پایانی سدهی نوزدهم تا دو دههی اول سدهی بیستم در اروپا شمار قابل توجهی جُنگهای ادبی و متنهای گزیدهی سانسکریت و فارسی انتشار یافتند. این گونه "گزیدههای ادبی" را به آلمانی Chrestomathie میگویند. گردآورندگان استادان زبان و ادبیات شرق از آلمان و فرانسه و بریتانیا بودند که متنهای گزیده را با یک ویراستاری انتقادی و ارزشمند در اختیار خوانندگان گذاردهاند.
از آن زمان بدین سو، زبان نوین فارسی غنای بیشتری یافته است و کارشناسان به شناخت دقیقتری نسبت به صرف و نحو تاریخی زبان فارسی رسیدند. در آلمان در دهههای ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ کارشناسان متنهای گزیدهی انتقادی تازهای به طور محدود، چه به صورت کتاب و چه در فصلنامههای ایرانشناسی، انتشار دادند. ولی با این حال در کشورهای اروپایی جای یک "جُنگ ادبی" نسبتا جامع متنهای پارسی خالی بوده است.
"مهرعلی نوید" و "پتر آرنولد موم" در کتابی با عنوان "گزیدههای متون پارسی" (Persisches Lesebuch) متنهایی از سه زبان فارسی، دری و تاجیک را انتشار دادهاند که گزیدهای است از ده سدهی گذشته. در این کتاب متنها با تفسیر و فرهنگ لغت توأم هستند.
نویسندگان در کتاب ۴۲۰ صفحهای خود ۲۰ صفحهی آن را به عنوان "درآمد" کتاب، به طور خلاصه و کلی به آواشناسی، تکواژشناسی (مورفولوژی)، صرف و نحو، ساختار جمله و سبکشناسی در زبان فارسی اختصاص دادهاند.
در قسمت دوم کتاب که حدود ۱۶۰ صفحه است، متنهای برگزیده جای گرفتهاند، در دو بخش ادبیات نثر و نظم.
در بخش ادبیات نثر آثار گزیدهای را از نویسندگان زیر میبینیم: محمدعلی جمالزاده، صادق هدایت، خلیلالله خلیلی (شاعر و نویسندهی افغانی)، صدرالدین عینی (شخصیت ادبی تاجیکستان)، رضاقلی خان هدایت، ملک شاه حسین سیستانی (عهد صفوی)، عبید زاکانی، سعدی شیرازی، امام محمد غزالی و بیهقی.
در بخش ادبیاتِ نظم گزیدهای از آثار شاعران زیر عرضه شده است: سالار عزیزپور (شاعر معاصر افغانی مقیم آلمان)، شبگیر پولادیان (شاعر معاصر افغانی)، محمود فارابی (شاعر معاصر افغانی)، واصف باختری (شاعر معاصر اهل مزارشریف)، فریدون مشیری، فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، نیما یوشیج، ملک الشعرای بهار، پروین اعتصامی، عبید زاکانی، شمسالدین محمد حافظ، مولوی، فریدالدین عطار، نظامی گنجوی، خاقانی شروانی، سنایی غزنوی، فرخی سیستانی و ابوالقاسم فردوسی.
در آغاز هر اثر گزیده، نخست منابع پژوهشگران اروپایی دربارهی نویسنده یا شاعر ذکر شده است. سپس شرح حالی از نویسنده یا شاعر و تفسیری کوتاه دربارهی آثار وی آمده است.
در نیمهی دوم کتاب که بیش از ۲۰۰ صفحه را در برمیگیرد، واژهنامهای گنجانده شده است. در این فرهنگ واژگان فارسی به آلمانی سعی شده بیشتر معنای ادبی و گاه استعاری واژههای بهکار رفته در متنهای ادبی نظم و نثر به خواننده عرضه شود. نویسندگان آوانگاری هر واژه را در کنار آن جای دادهاند.
مشخصات کتاب:
Mehr Ali Nawid /Peter-Arnold Mumm: Persisches Lesebuch. Farsi, Dari, Tojik – Originaltexte aus zehn Jahrhunderten mit Kommentar und Glossar. Wiesbaden, Reichert Verlag 2007.
نویسنده: داود خدابخش
تحریریه: کیواندخت قهاری