پذیرش در دورههای تخصص در رشتههای علوم پزشکی (بخش دوم)
۱۳۸۹ بهمن ۹, شنبهتعداد داوطلبان تحصیل در رشتههای علوم پزشکی و به ویژه دورههای تخصص پزشکی در دانشگاههای آلمان قابل توجه است. میان سیستم آموزش عالی آلمان و ایران تفاوتهایی وجود دارد و این تفاوتها در رشتههای پزشکی حتی شامل نوع مدارک دانشگاهی و مقطع تحصیلی نیز میشود. دکتر مسعود علمی در گفتوگویی با دویچه وله از جزییات تحصیل در رشتههای پزشکی در دانشگاههای آلمان و به ویژه ورود به دورههای تخصص پزشکی میگوید.
دویچه وله: آقای دکتر علمی، برخی از فارغالتحصیلان دانشگاههای واقع در شرق اروپا، که برای مثال دورهی تخصص خود را رشتهی دندانپزشکی گذراندهاند، وقتی برای ارزشیابی مدرک تخصصیشان به ایران بازمیگردند، مجبورند واحدهای تطبیقی را بگذرانند، بهخاطر اینکه به طور نمونه ممکن است مدرک تخصصیشان از دانشگاهی در رومانی، در سطح مدرک تخصصی دانشگاههای ایران نباشد. شرایط در ارتباط با دانشگاههای آلمان چگونه است؟ آیا کسی که در آلمان دورهی تخصصی خود را گذرانده و فارغالتحصیل شده است، بعد از ارزشیابی مدارک، میتواند مستقیماً به عنوان متخصص در آن رشتهی خاص کار کند یا اینکه باید واحدهای تطبیقی بگذراند؟
مسعود علمی: شرایطی که به آن اشاره کردید، قوانین قبلی ارزشیابی مدارک تحصیلی فارغالتحصیلان رشتهی پزشکی در کشورهای دیگر است. بر اساس جدیدترین قانون ارزشیابی وزارت بهداشت، برای کسانی که دورههای تخصصی خود را در خارج از کشور طی کردهاند (که آییننامهی آن در سایت مرکز خدمات وزارت بهداشت موجود است)، نحوهی ارزشیابی به این صورت است که دیگر آن دورههای تکمیلی وجود ندارند.
اگر پزشکی دورهی تخصصاش را در یکی از کشورهای امریکا، کانادا و یا انگلستان گذرانده باشد و بورد تخصصی آن کشور را داشته باشد، مدرک پزشکیاش در ایران، بدون هیچ امتحانی ارزشیابی میشود، مورد تأیید قرار میگیرد و میتواند به عنوان متخصص کار کند.
اگر پزشکی فارغالتحصیل دورهی تخصص از یکی از پنج کشور آلمان، اتریش، سوییس، بلژیک و فرانسه باشد، نحوهی ارزشیابی مدرک وی به این صورت خواهد بود که وقتی پزشک دورهی تخصصاش را تمام کرد، اگر علاقهمند بود در ایران به عنوان متخصص کار کند، به ادارهی ارزشیابی مدارک فارغالتحصیلان خارج از کشور وزارت بهداشت مراجعه میکند و در آنجا درخواستاش و مدارک لازم را ارائه میدهد. وزارت بهداشت ایشان را به یکی از دانشگاههای علوم پزشکی ایران معرفی میکند.
معمولاً دانشآموختگان به دانشگاه علوم پزشکی تهران یا شهید بهشتی و گاهی هم به دانشگاههای معتبر علوم پزشکی شهرستانها معرفی میشوند. این شخص به گروه تخصصی مربوط به رشتهی تخصصیاش در دانشگاه علوم پزشکی برای ارزشیابی مدارکاش مراجعه میکند. رییس بخش تخصصی و پزشکان متخصصی که آنجا هستند، ایشان را ارزشیابی میکنند.
ارزشیابی به این صورت است که معمولاً به آنها میگویند باید چند روز یا چند هفتهای در بخش حضور داشته باشند، از آنها سئوالهای علمی میپرسند، مصاحبههای شفاهی میکنند، از برخی افراد امتحانات کتبی هم میگیرند و کار عملی ایشان را هم در بخش میبینند. در نهایت، نتیجهی این ارزشیابی را به صورت مکتوب به وزارت بهداشت گزارش میکنند.
اگر نتیجهی ارزشیابی این پزشک در آن بیمارستان و مرکز تخصصی مثبت باشد و از دید آن گروه تخصصی، ایشان صلاحیت علمی و عملی کافی برای اشتغال به حرفهی پزشکی در آن تخصص را در ایران داشته باشد و آن گروه آموزشی این مسئله را تایید کند، ایشان اجازه پیدا میکند که در امتحان "پربورد" تخصصی ایران شرکت کند. اگر فرد متقاضی توانست در امتحان پربورد تخصص قبول بشود، در آن صورت، به عنوان یک پزشک متخصص اجازه دارد در ایران کار کند.
قبلاً اینطور نبود. در گذشته پزشکان ارزشیابی میشدند، اگر سواد علمی یا صلاحیت عملی کافی نداشتند، ممکن بود برایشان دورههای تکمیلی بگذارند. یعنی بسته به ارزشیابیای که میشدند، به آنها میگفتند که مثلاً الان سطح سواد علمی شما در حد رزیدنت سال یک، سال دو یا سال سه است و باید شش ماه، یک سال، دو سال یا در برخی موارد بیشتر، دورهی تکمیلی در این رشتهی تخصصی در یکی از دانشگاههای علوم پزشکی ایران بگذرانید و بعد از آن اجازه دارید که در امتحان پربورد شرکت کنید.
الان با قوانین فعلی و جدید وزارت بهداشت، آن دورههای تکمیلی کامل حذف شده است. یعنی هیچ پزشک فارغالتحصیل خارج از کشور، در ایران برای دورههای تکمیلی معرفی نمیشود. یا پزشک صلاحیت کافی دارد که در نتیجه ارزشیابیاش مثبت است و به امتحان پربورد تخصصی معرفی میشود و باید آن امتحان را بگذراند تا بتواند به عنوان پزشک متخصص در ایران کار کند و یا پزشک در امتحان ارزشیابی یا امتحان پربورد رد میشود که نمیتواند کار تخصصی بکند؛ اما دیگر آن دورههای تکمیلی وجود ندارند.
اگر پزشکی فارغالتحصیل از کشورهای دیگر، به جز هشت کشوری که نام بردم، باشد، در آن صورت این پزشک به سه مرکز تخصصی در ایران معرفی میشود. یعنی باید برود در سه دانشگاه علوم پزشکی کشور، در سه گروه تخصصی ارزشیابی شود و اگر هر سه، ایشان را به عنوان پزشک دارای صلاحیت ارزشیابی کردند و در هر سه مرکز موفق بود، در آن صورت، به پربورد معرفی میشود و بعد از موفقیت در پربورد و آزمون تخصصی، میتواند در ایران کار پزشکی بکند.
دورههای تخصصی در دانشگاههای آلمان زمان مشخصی دارد یا بسته به نوع رشته و کار تفاوت دارد؟
حداقل طول دورهی تخصص در آلمان مشخص است. در هر دورهی تخصصی، یک زمان مشخص و ثابتی وجود دارد که در سراسر آلمان هم یکسان است، یعنی جزو قوانین فدرال است و ارتباطی به ایالت مشخصی ندارد. معمولاً دورههای تخصص بالینی یا کلینیکال در آلمان، پنج یا شش ساله هستند؛ بسته به رشتهی تخصصی، بعضی رشتهها پنج ساله و برخی دیگر شش ساله هستند. یکی دو تا رشته وجود دارند که دورهی تخصصیشان چهارساله است که آنها هم مشخص و ثابت هستند. ولی اکثر رشتههای تخصصی در آلمان، دورههای پنج یا شش ساله دارند. طول برخی دورههای تخصصی در آلمان، مقداری با ایران متفاوت است. به عنوان مثال، طول دورهی تخصص رشتهی رادیولوژی در ایران چهار ساله است، ولی در آلمان پنج سال، یعنی ۶۰ ماهه است.
در ضمن تفاوت دیگری که وجود دارد، این است که بعضی از رشتههایی که در ایران به عنوان فوقتخصص محسوب میشوند، در آلمان تخصص به حساب میآیند. برای نمونه، بعضی از فوقتخصصهای داخلی را میتوان نام برد. در ایران شما اگر بخواهید نفرولوژی یا کلیه بخوانید و فوقتخصص کلیه بگیرید، نمیتوانید از ابتدا با نفرولوژی یا کلیه شروع کنید. ابتدا باید تخصص داخلی بگیرید، بعد به عنوان فوقتخصص، میروید فوق تخصص کلیه یا نفرولوژی میگیرید. ولی در آلمان، رشتههایی مانند نفرولوژی یا کلیه، رشتههایی مانند گوارش و کبد (گاسترو انترولوژی) به عنوان یک تخصص محسوب میشوند. یعنی پزشک از همان ابتدا، با تخصص کلیه یا ریه شروع میکند. پس یک سری از رشتههایی که در ایران فوقتخصص محسوب میشوند، در آلمان و به طور کلی در سیستم کشورهای اتحادیهی اروپا، به عنوان دورههای تخصصی محسوب میشوند.
شما نسبت به وجود افراد سودجویی هشدار دادهاید که احیاناً اطلاعات نادرستی در زمینهی شرایط ورود به دورههای تخصص در رشتههای پزشکی منتشر میکنند. منظورتان از این افراد سودجو چه کسانی است؟
متأسفانه با توجه به اشتیاق زیادی که پزشکان ایرانی به ویژه در دو سه سال اخیر به ادامهی تحصیل در خارج از کشور و به خصوص در آلمان دارند، تعدادی از افراد سودجو که فاقد اطلاعات و صلاحیت کافی هستند و هیچ مجوز فعالیت قانونی هم از هیچ مرجعی در ایران ندارند، تحت عنوان مؤسسات و شرکتهای خدماتی مختلف، تبلیغات وسیعی از طریق اینترنت و ارسال اساماس به پزشکها راه انداختهاند و مدعی میشوند که میتوانند در رشتههای مختلف تخصصی در آلمان پذیرش بگیرند.
آنها معمولاً در تبلیغاتشان به رشتههایی اشاره میکنند که پزشکها بیشتر به آن تمایل و گرایش دارند: رشتههایی مانند رادیولوژی، قلب (کاردیولوژی)، درماتولوژی (پوست) و… این اشخاص ادعا میکنند که ما میتوانیم خیلی فوری و سریع، به صورت صددرصد قطعی، بدون هیچگونه مصاحبهای و با حقوق چندهزار یورویی، برای شما پذیرش بگیریم. حتی بعضیها کار را به جایی رساندهاند که پیشنهادشان را به مزایده میگذارند. یعنی در تبلیغاتشان اعلام میکنند که ما فرصتهایی داریم و این فرصتها را به بالاترین پیشنهاد واگذار میکنیم. بعد هم مبالغ کلانی، چندین هزار یورو، در حد ۲۰ میلیون تومان، ۳۰ میلیون تومان، بابت این قضیه از پزشکها طلب میکنند.
متأسفانه با توجه به گرایشی که در پزشکان وجود دارد و با توجه به اینکه خیلی از پزشکان اطلاعات کافی ندارند و منابع اطلاعاتی در این زمینه، به زبان فارسی محدود است، زمینهی چنین سودجوییهایی ایجاد میشود. خیلی از پزشکها، زمانی که میخواهند شرایط ورود به تخصص پزشکی در آلمان را بررسی کنند، هنوز با زبان آلمانی آشنا نیستند. بنابراین نمیتوانند از اطلاعاتی که در این زمینه، در وبسایتهای آلمانی هست، استفاده کنند.
بعضی از این افراد، ادعاهای عجیب و غریبی را مطرح میکنند که دو نمونهی آن را توضیح دادهام. به عنوان مثال، بعضی از این افراد در تبلیغاتشان مینویسند: «ما قادر هستیم که طول دورهی تخصصی پزشکها را حداقل یکسال کوتاه کنیم.» این ادعا، واقعاً ادعای خندهداری است. چون همانطور که توضیح دادم، حداقل طول دورهی تخصصی در کشور آلمان، در تمام ایالتها، ثابت و مشخص است و هیچکسی نمیتواند آن را کوتاه کند.
یا نمونهی دیگر اینکه مثلا شرکتی در تبلیغات اینترنتی خودش، بهدروغ مینویسد که «آلمان یکی از کشورهایی است که بعد از اتمام دورهی تخصص پزشکی، بدون هیچگونه ارزشیابی، مدارکاش تأیید میشود و نیاز به نگرانی در مورد تأیید مدرک نیست». در حالی که همانطور که پیش از این توضیح دادم و با مراجعه به سایت وزرات بهداشت و مطالعهی آییننامه و جزییات دقیق آن هم میبینیم که اینطور نیست. مدارک تخصصی صادر شده از آلمان هم نیاز به ارزشیابی دارد. مراحل ارزشیابیای که توضیح دادم و در آن آییننامه هم آمده است را باید طی کرد و شرط آن هم این است که پذیرش حتماً از کلینیک دانشگاهی (Uniklinikum) باشد و نه از کلینیکهای آموزشی یا خصوصی. در آن صورت، بعد از طی همهی این مراحل، مدرک تخصصی پزشکی صادر شده از آلمان، مورد ارزشیابی قرار میگیرد و شخص میتواند در ایران کار پزشکی بکند.
کاوه بهرامی
تحریریه: کیواندخت قهاری
برای شنیدن گفتوگو با دکتر مسعود علمی، پزشک ایرانی، بر روی لینک پایین صفحه کلیک کنید.