زنگ مدرسه برای همه‌ی کودکان به صدا در نمی‌آید
۱۳۸۷ مهر ۱, دوشنبه
روز دوشنبه (اول مهر ماه) در ایران تعطیل رسمی است. سه‌شنبه دوم مهرماه، سال تحصیلی جدید برای ۱۴ میلیون دانش آموز آغاز می‌شود، اما بیش از ۳ میلیون ۶۰۰ هزار کودک از تحصیل محروم‌اند. گرچه در قانون اساسی جمهوری اسلامی، دولت موظف شده وسائل آموزش رایگان را برای همه‌ی شهروندان فراهم کند، رفتن به مدرسه هر سال گرانتر می‌شود. وزارت آموزش و پرورش با کسری بودجه‌ای نزدیک به ۷ هزار میلیارد تومان، نه تنها از فراهم کردن امکانات تحصیل رایگان عاجز است که برای تامین هزینه‌های جاری خود نیز با مشکلات فراوانی روبروست.
کاهش تعداد دانش‌آموزان
بر اساس اطلاعاتی که مرکز آمار ایران از سرشماری سال ۸۵ به دست آورده، میانگین سنی ایرانیان به نسبت سال ۷۵، چهار سال افزایش داشته است. این آمار نشان می‌دهد که تعداد افراد زیر ده سال در این فاصله ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر کاهش داشته و به ده میلیون نفر رسیده است. پیرتر شدن جمعیت در یک دهه‌ی گذشته، به تنزل چشمگیر تعداد دانش آموزان انجامیده است. این تعداد که در دهه‌ی هفتاد به حدود ۲۰ میلیون رسیده بود، در سال تحصیلی ۸۷ ـ ۸۸، از ۱۴ میلیون نفر تجاوز نمی‌کند. به جز پیرتر شدن جمعیت، افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها و فقیرتر شدن قشرهای وسیعی از مردم مهمترین عاملی است که هر سال از شمار محصلان می‌کاهد.
مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان، با بررسی نتایج سرشماری سال ۸۵ نتیجه می‌گیرد که بیش از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار کودک ایرانی خارج از چرخه‌ی تحصیل قرار دارند. فرشید یزدانی، سی و یکم تیرماه به ایسنا گفت که حدود نیمی از این تعداد برای تامین معاش یا کمک به بهبود وضع اقتصادی خانواده، مجبور به کار هستند. به اعتقاد کارشناسان، با درآمدهای کلان نفتی و کاهش تعداد دانش‌آموزان، انتظار می‌رفت دولت در بهبود وضعیت آموزش گامهای بلندی بردارد، اما اکنون وزارت آموزش و پرورش حتا قادر به پرداخت طلب معلمان نیست. علیرضا علی‌احمدی وزیر آموزش و پرورش، اول شهریور ماه به خبرگزاری فارس گفته است که با بررسی کسری‌های سالهای قبل و نیازهای سال ۸۷ کسری بودجه‌ی این وزارتخانه ۶ هزار و ۷۵۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
وضعیت بحرانی آموزش
ناظران معتقدند، از آنجا که برخی تعهدات، از جمله پرداخت پاداش فرهنگیان، در این کسری محاسبه نشده، رقم واقعی بسیار بالاتر است. با در نظر گرفتن میزان کل بودجه‌ی سال ۸۷، که ۴۷ هزار میلیارد تومان تصویب شده، این میزان کسری در بودجه‌ی یکی از وزارتخانه‌ها، ابعادی فاجعه‌آمیز به خود می‌گیرد. به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، اعتبارات تامین شده برای وزارت آموزش و پرورش در سال گذشته، از ۷ هزار میلیارد تومان تجاوز نمی‌کند. در واکنش به وضعیت بحرانی آموزش، ۸۰ نماینده‌ی مجلس شورای اسلامی، سیزدهم شهریورماه، طرحی را برای استیضاح علی‌احمدی تقدیم هیات رییسه کردند، که در آن اتهامهای سنگینی به او وارد شده است. امضاءکنندگان این طرح معتقدند، با «بحران غير قابل كنترلی» که بر اثر «بی‌تدبیری محض» علی احمدی به وجود آمده، «در مهرماه سال جاری ناامنی مطلق در بخش آموزش و پرورش دور از انتظار نيست.»
استیضاح وزیر آموزش و پرورش به توصیه‌ی رییس مجلس، علی لاریجانی، و با دخالت برخی از اعضای هیات رییسه، پس از رایزنی‌های فراوان منتفی شد، اما مشکلات این وزارتخانه همچنان ادامه دارد. بسیاری از معضلاتی که به کاهش کیفیت آموزش در ایران منجر شده، تنها به دولت نهم مربوط نمی‌شود و حاصل سالیان دراز بی‌توجهی و سوءمدیریت است. با این همه آمار نشان می‌دهد که وضعیت در سه سال گذشته، به مراتب بحرانی‌تر شده است. به رغم همه‌ی شعارها، هنوز نزدیک به نیمی از مدرسه‌ها دو نوبتی هستند و از کمترین امکانات لازم بی بهره‌اند. سطح نازل آموزش در مدرسه‌های دولتی در سالهای گذشته بسیاری از خانواده‌ها را مجبور کرده که با پرداخت هزینه‌های گزاف، بچه‌های خود را به مدرسه‌های غیردولتی بفرستند.
وضعیت مدرسه‌های غیر دولتی
در ایران حدود ۱۵ هزار مدرسه‌ی غیردولتی برای تمام مقاطع تحصیلی، از پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی وجود دارد، که حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار دانش‌آموز را در خود جا می‌دهند. در حالی که دولت از بهبود کیفیت مدرسه‌های دولتی عاجر مانده، پرداخت هزینه‌ی تحصیل در این مدرسه‌ها نیز، که گاهی به چند میلیون تومان می‌رسد، برای بسیاری ناممکن شده است. تنها در یک سال گذشته ۹۰۰ مدرسه‌ی غیردولتی به دلیل کمبود دانش‌آموز و بالارفتن هزینه‌ها ورشکسته و تعطیل شده‌اند. با بسته شدن این مدرسه‌ها و اقدامهایی که وزارت آموزش و پرورش به منظور صرفه‌جویی انجام داده، ازدحام در مدرسه‌های دولتی افزایش یافته است.
مطابق اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.» به رغم این، نه تنها میلیون‌ها کودک به دلیل فقر از ورود به مدرسه یا ادامه‌ی تحصیل باز مانده‌اند، که دولت در پرداخت حقوق ناچیز فرهنگیان نیز درمانده است.