آغاز سال تحصیلی و مشکلات آموزش و پرورش • مصاحبه با شیرزاد عبداللهی، کارشناس مسائل آموزشی در تهران
۱۳۸۷ مهر ۱, دوشنبه
دویچه‌‌وله: با توجه به کاهش تعداد دانش‌آموزان کشور، حدود ۱۴ میلیون نفر آنطور که اعلام شده، آیا به نظر شما مشکلات آموزش و پرورش هم به همین نسبت کاسته خواهد شد؟
عبداللهی: انتظار می‌رفت کاهش تعداد دانش‌آموزان در ده سال اخیر، که چیزی حدود چهار و نیم میلیون از تعداد دانش‌آموزان است، حجم مشکلات آموزش و پرورش کاهش پیدا بکند. متاسفانه مشکلات در بعضی موارد تشدید شده است. در حال حاضر تراکم دانش‌آموز در کلاس ها زیاد است، داده‌های آموزشی ما استاندارد نیستند و علاوه بر این ما کمبود فضای آموزشی داریم، بخصوص در شهرهای بزرگ. ولی متاسفانه اقدامات چشمگیری برای رفع این مشکلات انجام نشده است.
دویچه‌‌وله: بحث ها درباره کسری بی‌سابقه‌ی بودجه‌ی آموزش و پرورش در سال جاری است. این موضوع چطور می‌تواند بر روند کار امسال مدارس تاثیر بگذارد؟
عبداللهی: تابستان امسال اعلام شد که آموزش و پرورش شش هزار و هفتصد میلیارد تومان کسری بودجه دارد که چیزی حدود ۸۰درصد بودجه‌ی مصوب امسال است. تا این زمان که من با شما صحبت می‌کنم این بودجه تامین نشده است. قرار شده دولت برای تامین این بودجه لایحه‌ای را به مجلس بدهد. بخشی از سهام کارخانجات اصل ۴۴ قانون اساسی فروخته بشود و این کسری بودجه تامین بشود. منتها دولت تا حالا این لایحه را تقدیم مجلس نکرده است. حتی دیروز هم از وزیر این موضوع را پرسیدند و او بر این امر تأکید کرده که دولت قول کمک داده است.
دویچه‌‌وله: دلایل کسری بودجه چه بوده و به طور عمده از کجا ناشی می شود؟
عبداللهی: بخشی از این کسری بودجه‌ی آموزش و پرورش مربوط می‌شود به مطالبات معلق معلمان، یعنی بدهی‌های دولت به معلمان که در زمان خودش پرداخت نشده است. بخشی از این کسری مربوط می‌شود به پاداش پایان خدمت بازنشستگان که اینها از سال گذشته طلب دارند و تنها بخشی از آن پرداخت شده است. بخشی دیگر مربوط می‌شود به مطالبات بازنشستگان امسال که چیزی حدود ۷۰هزار نفر هستند. اینها هم باید پاداش پایان خدمت بگیرند. مدیران مدارس برای پرداخت هزینه‌های آب، برق، تعمیرات، میز و نیمکت، کاغذ و بطور کلی هزینه‌های جاری مدرسه بسیار تحت فشار بودند. بعضی از مدیران مدارس هزینه خرید وسایل مدرسه را بصورت چک پرداخت کرده بودند و بعد قادر به تامین مبلغ چک‌شان نبودند و سروکارشان با محافل دادگستری و قضایی افتاد. این ها هزینه‌هایی هستند که پرداخت نشده اند. امسال هم که سال تحصیلی شروع شده، هنوز سرانه‌ای به مدارس پرداخت نشده است.
بنابراگر این کسری بودجه تامین نشود، در ماههای آخر سال آموزش و پرورش ممکن است حتا برای پرداخت حقوق کارکنانش دچار مضیقه بشود.
دویچه‌‌وله: از چند شغله بودن معلمان به عنوان یکی دیگر از مشکلات آموزش و پرورش نام برده می‌شود. آیا تدابیری برای حل این مسئله در نظر گرفته شده است؟
عبداللهی: معلم وقتی هزینه‌ی زندگی‌اش تامین نشود، مجبور است شغل دومی انتخاب بکند. این شغل دوم معمولا تناسبی با جایگاه فرهنگی معلم ندارد. جنبه‌ی تخصصی وحرفه‌ای کار معلم به شدت تنزل پیدا می‌کند و بهرحال ضررش به دانش‌آموزان و آموزش و پرورش کشور می‌رسد. به نظر من بایستی دولت به این امر توجه کند که معلمان دو شغله را بین بودن در آموزش و پرورش با حقوق کافی، یا رفتن از آموزش و پرورش با پاداش کافی ترغیب کند تا به این ترتیب ما صاحب معلمانی حرفه‌ای، ورزیده و علاقمند در آموزش و پرورش باشیم. البته موضوع دیگر هم این است که حقوق معلمان به اندازه‌ای ارتقاء پیدا بکند که حداقل هزینه‌های زندگی‌شان را بپوشاند. در شرایطی که گفته می شود یک خانوار چهارنفره با درآمدی کمتر از ششصدهزارتومان در شهرهای بزرگ زیر خط فقر زندگی می کنند، معلمانی که حقوق‌شان بین سیصد تا چهارصدهزارتومان است و این وضعیت اکثریت معلمان است، بنابراین تقریبا همگی آن ها زیر خط فقر قرار دارند.
دویچه‌‌وله: در سال پیش هم با شروع سال تحصیلی از لزوم تعمیرات اساسی در ساختمان بعضی از مدارس گفت‌وگو شد و اینکه این موضوع می‌تواند حتا برای دانش‌آموزان خطرآفرین باشد. آیا در این مورد اقدامی انجام گرفته ودر حال حاضر با شروع سال تحصیلی وضع چگونه است؟
عبداللهی: ما حدود۹۰هزار ساختمان در آموزش و پرورش داریم. از این تعداد ۶۰درصدشان، یعنی چیزی حدود ۵۴هزار ساختمان، نیازمند مقاوم‌سازی یا تخریب و نوسازی هستند. یعنی نیمی از این ۵۴هزارتا بایستی مقاوم‌سازی بشوند و نیم دیگر هم بایستی کاملا تخریب بشوند و مجددا بازسازی بشوند. دولت قبلی لایحه‌ای تصویب کرد که آن را به مجلس هفتم تقدیم کرد و مجلس هفتم هم در دوره دولت فعلی، یعنی سال ۸۵ این لایحه را تصویب کرد. مبلغ این لایحه قابل ملاحظه است، ۴میلیارد دلار برای تخریب نوسازی مدارس اختصاص پیدا کرده و قرار شده که این پروژه در چهارسال انجام بشود. منتها به دلیل این که این پروژه قرار است توسط معاونت عمران وزارت انجام بشود، و به دلیل ناکارآمدی سیستم اداری و به دلیل بورکراسی حاکم بر سیستم اداری متاسفانه نسبت به برنامه‌ی انجام شده آموزش و پرورش عقب است. امسال ما درسال سوم هستیم و قاعدتا می‌بایست ۷۵درصد کار انجام شده باشد. ولی چیزی که اعلام شده است تقریبا سالی ۵هزار مدرسه‌ی به حساب مدرسه‌ی مخروبه، خراب شدند و مجددا بازسازی شدند. به این ترتیب ما همچنان با معضل مدارس مخروبه و خطرآفرین روبه‌رو هستیم، ضمن این که به نظر من این بودجه هم تا سال آینده به پایان می‌رسد و دیگر این فرصت طلایی را برای آموزش و پرورش ازدست رفته باید تلقی کرد.
دویچه‌‌وله: بعنوان آخرین سوال آقای عبداللهی. شما دورنمای سال تحصیلی جدید را چطور می‌بینید؟
عبداللهی: من فکر می‌کنم آموزش و پرورش ما گرفتار مسایل روزمره است. یک میلیون و دویست هزار پرسنل دارد، با چهارده میلیون دانش‌آموز با مدیریت ضعیف و ناکارآمد. آموزش و پرورش درگیر مشکلات زیادی‌ست: کمبود بودجه، عدم استفاده از توان کارشناسی وزارتخانه، معلمان آموزش ندیده و غیرحرفه‌ای، سیستم اداری تنبل و عقب‌افتاده و اتلاف شدید منابع، به طوری که برآوردها این است که ۳۰ تا ۴۰ درصد بودجه‌ی آموزش و پرورش، همین بودجه‌ی ناچیز آموزش و پرورش هم ریخت‌وپاش می‌شود و به هدف نمی‌رسد. و متاسفانه این از ویژگی‌های سیستم دولتی در کشورهای جهان سوم است که به دلیل ضعف مدیریت کارآمدی ندارند و بودجه‌ی مصوب را تلف می‌کنند.