بازگرداندن اجباری مهاجران افغان به افغانستان • مصاحبه

کمیساریای عالی امور پناهندگان و آوارگان وابسته به سازمان ملل متحد اعلام کرد که با وجود اعتراضهای دولت افغانستان، دولت جمهوری اسلامی حدود ۱۶۰ هزار مهاجر افغان را در چهار ماه اخیر به خاک افغانستان بازگردانده است. یکی از نمایندگان این ارگان به خبرنگار خبرگزاری رویترز گفت که تلاشهای سازمان ملل باعث شده که در روزهای اخیر شمار کمتری از افغانها از ایران بیرون رانده شوند.

در این زمینه کیواندخت قهاری با محمدحسن جعفری، رییس مجمع فرهنگی انقلاب اسلامی افغانستان در ایران، که به امور مهاجران افغان رسیدگی می‌کند، مصاحبه کرده است.

دویچه‌وله: آقای جعفری، حدود چهارماه پیش فشارهای دولت در ایران برای بازگرداندن مهاجران افغانی بالا گرفت و طبق گزارش خبرگزاری‌ها در این چهارماه حدود صدوشصت‌هزار نفر به افغانستان بازگردانده شده‌اند. این آمار را شما تصدیق می‌کنید؟

محمدحسن جعفری: آمار بیشتر از این است، آمار در حدود دویست و بیست و‌دوهزار و هفتصد و شصت نفر هستند، چیزی که اداره‌ی اتباع ایران اعلام کرده است و من مطالعه کرده‌ام و در خبرها خوانده‌ام.

دویچه‌وله: شما دبیرکل مجمع فرهنگی انقلاب اسلامی افغانستان در ایران هستید که به امور مهاجران افغان در ایران رسیدگی می‌کند. شما با کدام گروه از مهاجران افغان در تماس هستید؟ آیا کسانی که مشکل اقامتی و مشکل‌های دیگر هم دارند را زیر پوشش خودتان دارید، به شما مراجعه کرده‌اند؟

محمدحسن جعفری: مشکلات متاسفانه زیاد است. خب پدیده‌ی مهاجرت خودش مشکل است. واقعا مشکلات هم زیاد است، یکی نیست، دوتا نیست، با توجه به اینکه در افغانستان هم صلح و ثباتی نیست. شما می‌بینید برای مفاسد طالبان حتا به مجامع جهانی، به هیئتهای صلح، نمونه‌اش را شما دیدید که حتا در روزهای اخیر در حدود بیست‌وسه نفر از شهروندان کره‌ای را اینها گروگان گرفتند. قبل از آن هم صدها نفر دیگر را گروگان گرفته بودند. از افغانهای ما هم گروگان می‌گیرند، حتا ما خبرش را هم نداریم، چه برسد به این. مشکلات زیادی هست و به دوستانمان امیدوار هستیم که اتحادی داشته باشند. مهاجرین واقعا مشکل دارند، برگشت‌شان... الان زمینه‌ی برگشت ضرب‌العجل است که کشورهای همسایه‌مان خصوصا ایران و پاکستان علاقمند هستند و این پیمان قطعا زمینه‌اش نیست. ما امیدوار هستیم که برگشت تدریجی باشد، برگشت آبرومندانه باشد. اینکه قریب به سه دهه مهاجرین در این کشورها زندگی کرده‌اند و خب مشکلات، خصوصا در جمهوری اسلامی ایران، اینها زبانشان، فرهنگشان بالاخره تاثیرات زیادی روی مهاجرین داشته‌ است. لذا من استدعا و خواهش‌ام از دولت جمهوری اسلامی ایران این است که تدریجی برگردند و حتا بگذارند فرزندان افغانستان در مدارس تحصیل بکنند. تا الان که ثبت‌نام دارد شروع می‌شود، هنوز در این قسمت اجازه‌ی ثبت‌نام فرزندان مهاجرین ندارند که می‌گویند در ماه «سنبله»،‌ یعنی شهریورماه، مهاجرین ثبت‌نام می‌شوند که آن هم آنهایی که دارای مدرک اقامتی معتبر هستند. ما امیدوار هستیم که جمهوری اسلامی ایران با عنایت به اینکه کشوری دوست، برادر و کشوری‌ست که سالها پذیرای مهاجرین در این قسمت بوده، یکمقدار با رأفت و با مهربانی بیشتری با مهاجرین برخورد بکنند.

دویچه‌وله: آقای جعفری پس پیشنهاد شما این است که به این سرعت نخواهند از مهاجران افغانی که از ایران خارج بشوند. اصولا اینکه، همانطور که اشاره کردید، بسیاری از این مهاجران افغان دهه‌هاست که در ایران زندگی می‌کنند، کلا شما این را چطوری می‌بینید، از کسانی که بچه‌هاشان را آنجا به‌دنیا آورده‌اند و الان دولت جمهوری اسلامی می‌خواهد که از ایران خارج بشوند؟

محمدحسن جعفری: بالاخره مهاجرین با تمام مصیبت‌هایی که دارند، با اندک چیز راضی هستند و شما می‌بینید که مهاجرین افغانستان در ابعاد مختلف قوانین جمهوری اسلامی ایران را مراعات می‌کنند. اینها سالها مهاجر بودند و می‌بینید که هیچ گونه امکانی، از امکانات سازمان ملل هم حتا بهره‌مند نیستند. من برای نمونه می‌گویم: مهاجری به من مراجعه کرده که مریض بوده است، مثلا نیاز به پول زیادی داشته است، سازمان ملل هم جوابش کرده است و حتا او با مشکلات زیادی گریبانگیر بوده، ولی خب چاره‌ای نداشته است. با همه‌شان... پول قرض کرده از این و از آن و رفته است عملش کرده‌اند، بیمارستانها انجام داده‌اند. خیلی مشکلات هست. من امیدوار هستم که مقامات محترم جمهوری اسلامی ایران یا کشورهای مهاجرپذیر که افغانهای ما درآنجا هستند، این عنایت را داشته باشند که بالاخره پس از سه دهه‌، این مدت زمانی را که در کشوری سپری می‌کنند، بالاخره از لحاظ قانونی یک حق و حقوقی برایشان باید قائل بشوند. این نباشد که با ضرب، با خشونت، با جور یا مشکلات دیگری زمینه‌ی بازگشت اینها مساعد بشود. ما هم علاقمندیم که مهاجرین برگردند به افغانستان و ما هم تشویق می‌کنیم که مهاجرین برگردند به کشورشان، ولی تدریجی و دواطلبانه، نه اینکه با راههای غیراصولی و غیرمنطقی.

دویچه‌وله: یعنی اصلا شما این درخواست را ندارید، آنطور که در کشورهای اروپایی معمول است، که وقتی مهاجران چند دهه در جایی زندگی می‌کنند، این حق را بتوانند داشته باشند که دیگر آنجا مسکن بگزینند و نسل در نسل زندگی کنند؟

محمدحسن جعفری: متاسفانه چون در جمهوری اسلامی ایران توضیح‌ مسئولان ایران این است که اینهایی که می‌آیند اغلب نیروی کاری‌اند و مهاجر، یعنی پناهنده نیستند. در صورتی که الان هر افغانی جانش در خطر است در افغانستان. الان مردم جانشان در امنیت نیست. مثلا ولایت زابل، ولایت وزرگان، ولایت قندهار، ولایت مثلا غزنی، توی اینها آنهایی که از این استانها هستند نمی‌توانند بروند. واقعا طالبان مشکلات خلق کرده است.

دویچه‌وله: آقای جعفری، امروز در گزارش خبرگزاریها آمده بود که در روزهای اخیر فشار برای بازگرداندن مهاجران افغان در ایران کم شده است. این را شما دیده‌اید، مشاهده کرده‌اید؟

محمدحسن جعفری: بعضا بعضی جاها اینطوری هست، ولی بعضی‌ جاها، از جمله مثلا استان اصفهان، یک مقدار بیشتر بر مهاجرین سختگیری کرده‌اند. مثلا از آنها مطالبه‌ی پروانه‌ی کار می‌کنند، در صورتی که قبلا این مسایل نبود. یکمقدار مشکل در بعضی استانها هست. ولی در مجموع خوب شده است، در مجموع نسبت به گذشته خوبتر شده است.

دویچه‌وله: فکر می‌کنید علتش چیست؟

محمدحسن جعفری: بالاخره صحبت‌هایی شده، رایزنی‌هایی شده است. دولتها هم رایزنی‌هایی کرده‌اند، مجامع فرهنگی و... خود من هم صحبت‌هایی با مسئولین داشتم. من نظرم این است که بالاخره بازگشت افغانها تدریجی باشد، داوطلبانه باشد. این همه مدتی که بودند، دیگر یکسال‌، دوسال یا سه‌سالی که مهاجرین می‌مانند، این دیگر وقتی را با صحه‌ی صدر، با حوصله‌مندی دولت جمهوری اسلامی ایران، ملت بزرگ ایران پذیرا باشند، تا یک امنیت نسبی در افغانستان حاکم بشود. مهاجرین قطعا برمی‌گردند.