1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

آغاز نخستین سفر جان کری به ۵ کشور آسیای میانه

طاهر شیرمحمدی۱۳۹۴ آبان ۹, شنبه

جان کری وزیر خارجه آمریکا نخستین سفر ۴ روزه خود به آسیای‌ میانه را آغاز کرد. بازگشت طالبان به مرزهای این کشورها با افغانستان و تهدیدهای داعش مهم​ترین محورهای گفت‌وگوی وزیر خارجه آمریکا با سران این کشورها خواهد بود.

https://p.dw.com/p/1GxdI
جان کری در قرقیزستان
جان کری در قرقیزستانعکس: Getty Images/AFP/B. Smialowski

وزیر خارجه آمریکا روزشنبه (۳۱ اکتبر/۹ آبان) درآغاز نخستین سفر دوره​ای خود وارد قرقیزستان شد. جان کری قصد دارد در جریان سفر خود به آسیای میانه از کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان و ترکمنستان نیز بازدید کند.

کری در این سفر به شهرهای بیشکک، سمرقند، آستانه، دوشنبه و عشق‌آباد می​رود و طی نشستی در شهرسمرقند (۹ آبان) با همتایان خود در پنج کشورآسیای میانه دیدار و ملاقات می​کند. در این نشست تامین امنیت منطقه، عملیات نظامی روسیه در سوریه و تهدیدهای گروه دولت اسلامی در آسیای میانه نیز مطرح خواهد شد.

بیشتر بخوانید: برنامه مرد کرملین در قرقیزستان برای کاهش نفوذ آمریکا

جان کری پس از ورود به فرودگاه ماناس در خارج شهر بیشکک بلافاصله عازم پایتخت قرقیزستان شد تا با آلمازبک آتامبایف رئیس جمهور و وزیر خارجه این کشور دیدار و گفت‌وگو کند. وزیر خارجه آمریکا ساختمان جدید دانشگاه آمریکایی در بیشکک پایتخت قرقیزستان را افتتاح و از بنای جدید سفارت آمریکا در این کشور نیز بازدید خواهد کرد.

روابط تیره آمریکا و قرقیزستان

قرقیزستان تا سال گذشته میزبان یک پایگاه هوایی ارتش آمریکا بود. از طریق این پایگاه تجهیزات و تدارکات لازم برای نیروهای ناتو در افغانستان ارسال می‌شد. این پایگاه از ماه ژوئیه ۲۰۱۴ تعطیل شده است.

روابط قرقیزستان و آمریکا زمانی تیره شد که وزارت خارجه آمریکا به عظیم‌جان عسکر‌اف یک فعال حقوق بشر قرقیز که در زندان به سر می‌برد، جایزه​ای اعطا کرد. این اقدام آمریکا موجب خشم دولت قرقیزستان شد و توافق‌نامه همکاری میان قرقیزستان و آمریکا را لغو کرد. در نتیجه آمریکا یکی از مهم​ترین پایگاه​های نظامی خود در آسیای میانه را از دست داد.

خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان نیز سبب کاهش اهمیت این منطقه در سیاست‌های راهبردی آمریکا شد. کارشناسان محلی در گفت‌وگو با دویچه وله در تشریح سیاست آمریکا در این منطقه تائید کردند که آمریکا این منطقه را به رقیبان روسی و چینی خود واگذار کرده است.

دلایل سفر ناگهانی جان کری به آسیای میانه

اما سفر ناگهانی کری به آسیای میانه بی‌ارتباط با حوادث اخیر افغانستان و بازگشت طالبان به برخی از نقاط مرزی آسیای میانه نیست. باراک اوباما رئیس جمهورآمریکا پیش از این اعلام کرد که ۵۵۰۰ نظامی آمریکائی پس از سال ۲۰۱۶ نیز در افغانستان باقی خواهد ماند.

به گفته کارشناسان محلی مذاکرات ۵ کشور آسیای میانه با آمریکا به شکل دوره​ای ادامه خواهد یافت. خورشید همدم، تحلیل​گر مسائل آسیای میانه و رئیس دفتررادیو آزادی در شهر دوشنبه به دویچه وله می​گوید: «ترکیب دیپلماتیک با عنوان کشورهای پنج بعلاوه یک ((C5+1 یعنی به ۵ کشورآسیای میانه و آمریکا گفته می​شود. از سال ۲۰۰۱ حدود ۱۴ سال پیش آمریکا بعد از حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر توجه​اش به آسیای میانه بیشتر شده بود چون این منطقه با افغانستان همسایه است.»

اما با روی کارآمدن باراک اوباما توجه آمریکا به آسیای میانه کاهش پیدا کرد و برخلاف آن روسیه موقعیت بهتری یافت و این کشور در قرقیزستان و تاجیکستان حضور نظامی دارد.

مرز تاجیکستان با افغانستان
مرز تاجیکستان با افغانستانعکس: DW/G. Faskhutdinow

خورشید همدم کارشناس مقیم شهر دوشنبه تاکید می​کند: «آمریکا و روسیه مشترکا علیه طالبان و داعش مبارزه می​کنند. من همیشه با هیئت​های آمریکایی و یا مقامات آمریکائی که به تاجیکستان سفر می​کنند، مصاحبه​های اختصاصی کردم و هیچگاه همکاری روسیه در مسئله تامین امنیت مرز تاجیکستان با افغانستان برای آمریکا مشکل​ساز نبوده است.»

به گفته آقای همدم با وجود بسته شدن پایگاه ماناس ایالات متحده موقعیتی کم​تر از روسیه در آسیای میانه ندارد. وی در این رابطه تاکید می​کند: «آمریکا در آموزش کارمندان ساختارهای حکومتی، تجهیز مرزها با فن​آوری نوین و تحویل دادن خودروهای ویژه کوهستان به ما (تاجیکستان) کمک کرده است.»

وخامت وضعیت حقوق بشر در آسیای میانه

اما سفر ۴ روزه وزیر خارجه آمریکا به آسیای میانه مورد انتقاد سازمان​های حقوق بشری نیز قرارگرفت. این نهادها با از آقای کری صریحا خواستند که مسئله حقوق بشر و حبس دگراندیشان و روزنامه​نگاران را نیز در دیدار با سران کشورهای آسیای میانه در میان بگذارد.

بیشتر بخوانید: "آغاز دوران جدید سرکوب در تاجیکستان"

"کمیته حمایت از روزنامه​نگاران" (CPJ) که مقر آن در نیویورک است در نامه​ای سرگشاده (۲۸ اکتبر/۶ آبان) از وزیر خارجه آمریکا خواسته است که در دیدار با روسای جمهوری کشورهای آسیای میانه سرکوب و سانسور رسانه​ها را مطرح کند. در نامه کمیته یاد شده همچنین آمده است که روزنامه​نگاران و بلاگرها در این کشورها به شدت تحت فشار قرارگرفته​اند و زندانی می​شوند.

در این نامه از حبس ساپارممد نپس​قولی​اف، روزنامه​نگارانتقاد شده است که دولت ترکمنستان در هفتم ژوئیه امسال او را دستگیر کرده بود. ترکمنستان این روزنامه​نگار را به جرم فروش مواد مخدر در ۳۱ اوت محاکمه کرد. کمیته حمایت از روزنامه​نگاران از آقای کری خواست که برای آزادی نپس​قولی​اف با رهبر ترکمنستان صحبت کند.

اما انتقادات از وضعیت حقوق بشر و یا سران این کشورها برای آمریکا چالش​برانگیز است. دو پایگاه نظامی آمریکا در ازبکستان و قرقیزستان به دنبال این گونه انتقادات بسته شدند. از طرف دیگر منطقه آسیای میانه در مبارزه با تروریسم و نفوذ گروه​های اسلام​گرای افراطی وضعیت ویژه​ای دارد. سه کشور آسیای میانه تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان هزاران کیلومتر با افغانستان مرزهای مشترک دارند.

حضور جنگجویان گروه دولت اسلامی (داعش) در افغانستان دغدغه این کشورها را اکنون دوچندان کرده است و به همکاری آمریکا نیاز شدیدی دارند. براساس آمار رسمی دولت​های آسیای میانه تاکنون صدها تن از جوانان این کشورها به گروه دولت اسلامی پیوسته​اند.

بیشتر بخوانید: گسترش نفوذ نیروهای دولت اسلامی در آسیای میانه

کارشناسان محلی به این مسئله هم اشاره می​کنند که سفرغیرمترقبه جان کری به آسیای میانه نگرانی​های سران این کشورها از نفوذ و حضور گروه​های تروریستی اسلام​گرا خواهد کاست و سبب تقویت دوباره موقعیت آمریکا در آسیای میانه خواهد شد.