071010 UN Todesstrafe Menschenrechte

İnsan hakları örgütleri ve diğer birçok uluslararası kuruluş yıllardır idam cezasına karşı mücadele ediyor. Ancak tüm bu çabalara rağmen dünyanın pek çok bölgesinde insanlar hâlâ işledikleri ağır suçlardan dolayı ölümle cezalandırılıyor. Çin, ABD, İran ve Suudi Arabistan, ölüm cezasının hâlâ yürürlükte olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Özellikle Asya ve Ortadoğu’da durum çok daha kötü. Uluslararası Af Örgütü’ne göre, 2009 yılında 714 infazdan 600’ü bu bölgelerde yapıldı. Çin’de ise 2 bine yakın infaz yapıldığı tahmin ediliyor, ancak bu yönde resmî bir veri bulunmuyor.

Ölüm cezasının kaldırılması yönündeki uluslararası hareket yavaş ancak devamlı bir ilerleme kaydediyor. Şu ana kadar toplam 95 ülke ölüm cezasını yasayla kaldırdı. Üstelik savaş ve barış zamanlarında tüm suçlar için bir istisna söz konusu olmaksızın. Uluslararası Af Örgütü’nün kısa bir süre önce yayınladığı 2009 Küresel Genel Bakış adlı raporunda ölüm cezası ile ilgili gelişmeler geniş bir şekilde ele alındı. Dokuz ülkede ölüm cezası hâlâ sadece savaş zamanlarında geçerli olmak üzere mevcut. 2009 yılına ait verilere göre, ölüm cezasının hâlâ yürürlükte olduğu 35 ülkede ise en az 10 yıldır hiç kimse ölüm cezasına çarptırılmadı.

200 yıllık mücadele

Avrasya kıtasında da bu konuda bir dönüm noktası yaşandı. Uluslararası Af Örgütü Amnasty International'ın 2009 raporuna göre, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana sadece tüm Avrupa'da değil, eski Sovyetler Birliği topraklarında da hiç kimse devlet eliyle infaz edilmedi. İtalya’nın BM nezdindeki daimi temsilcisi Büyükelçi Laura Mirachian, Avrupa’nın bu medeni ilerlemeye ulaşmasının ne kadar zaman aldığına ilişkin, "İtalya’da ölüm cezasının kaldırılması çok eskilere dayanır ve kültürümüze temelli yerleşmiştir. Bu tutum 18’inci yüzyıla kadar gidiyor. Toskana, 1786 savaşı sırasında, ölüm cezasını ilk kaldıran bölge olmuştu" değerlendirmesini yaptı.

O dönem tek bir ülkeye ait olan devrim niteliğindeki bu eylemden ölüm cezasının kaldırılmasına ilişkin ilk uluslararası bağlayıcılığı olan anlaşmanın kabul edilmesine kadar neredeyse 200 yıl geçti. BM, 1966 yılında kabul edilen Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin ardından, tüm üye ülkelerden, ölüm cezasının kaldırılmasını ya da bu cezanın sadece ağır suçlarda verilmesini açıkça talep etti. Ölüm cezasının kaldırılması için onlarca yıldır mücadele eden Sen Edigio adlı İtalyan cemaatinden Mario Morazzitti, sözleşmenin kabul edildiği ilk yıllarda çok az bir değişim yaşandığını vurguladı: “1970’li yıllara kadar dünya genelinde sadece 23 ülke ölüm cezasını kaldırmıştı.“

Anlaşma 2007 yılında sağlandı

Ancak 1980 yılından bu yana 193 BM üyesi arasında ölüm cezasının kaldırılması yönünde belirgin bir eğilim var. Morazzitti, “Son 30 yılda büyük bir değişim yaşandı. Avrupa, ölüm cezasının uygulanmadığı ilk kıta oldu" dedi.

Avrupa devletleri bugüne kadar, Cenevre’deki BM İnsan Hakları Komisyonu ve New York’taki Genel Kurul kararları aracılığıyla ölüm cezasının yasaklanmasını uluslararası norm haline getirmeye çalıştı. Ancak karar taslağı, 1998 yılında Çin ve ABD gibi süper güçlerin karşı koyması ve Afrika ve Asya’daki çoğu eski Avrupa sömürgesinin isteksizliği nedeniyle başarısızlığa uğradı. Genel Kurul, nihayet 2007 yılında ölüm cezasının kaldırılmasını öngören kararı kabul etti.

© Deutsche Welle Türkçe

Andreas Zumach / Çeviri: Başak Sezen

Editör: Çelik Akpınar