Tuvalet dahisine Dünya Su Ödülü

Dünya'da 1 milyar 100 milyon insan temiz içme suyundan yoksun, 2 milyar 500 milyondan fazla insan ise temel temizlik koşullarına sahip değil. Bu insanların yarısı, tuvalet ihtiyaçlarını açık havada gidermek zorunda. Bu bilgiler, BM Çocuklara Yardım Fonu’nun (UNICEF) Dünya Sağlık Örgütü ile işbirliği yaparak hazırladığı raporda yer alıyor.

Her gün yetersiz temizlik koşulları ve kirli su yüzünden 5 bin çocuk hayatını kaybediyor. Hindistanlı Bindeshwar Pathak ise 40 yıl önce başlattığı Sulabh Sağlık Hareketi ile bu koşulların düzelmesi için mücadele veriyor. Pathak’a, bu çalışmaları nedeniyle İsveç’in başkenti Stockholm’de düzenlenen Dünya Su Haftası kapsamında Dünya Su Ödülü'ne layık görüldü.

Sıhhi tuvalet çalışmaları 40 yıldır sürüyor

Dünya Su Ödülü'ne layık görülen 66 yaşındaki Pathak, tuvalete gitmek denince aklına ne geldiği sorusunu, "Sadece olumlu çağrışımlar“ diye yanıtlıyor ve "Tuvalet bir düşünme yeridir. Orada oturup, aklımızı kurcalayan sorulara yanıt arayabiliriz. Klozette otururken aşağıya bakarız ve bu da düşünmek için en uygun duruş şekli. Tuvaletteyken birçok soruna çözüm bulunmuştur“ diyor.

Aynı zamanda sosyolog olan Bindeshwar Pathak, sıhhi tuvaletler konusunda yıllardır yaptığı çalışmaların sonuçlarından memnun. Ancak Hindistan'daki tuvaletlerin iyileştirilmesi için 40 yıl önce başlattığı mücadele çok zor süreçlerden geçmiş.

Pathak bu süreci şöyle anlatıyor: "O zamanlar üç ay boyunca, kast sisteminin en aşağısında yer alan ve tuvalet çukurlarının boşaltılması işini yapan 'dokunulmazlar' kolonisinde yaşadım. Günün birinde bir bağrış, bir çığrış. Birisi bir boğanın saldırısına uğrayıp yaralanmış. Herkes oraya koşturdu. Tam o sırada birisi, yaralının 'dokunulmazlar' kastından olduğunu söyledi. Herkes geri çekildi. Biz onu hastaneye koştursak da kurtaramadık. O zaman, Mahatma Gandi'nin rüyasını gerçekleştirmeye karar verdim. Herşey böyle başladı.“

Gandi'nin rüyasını gerçekleştiriyor

Hindistan bağımsızlık mücadelesinin lideri Mahatma Gandi, ayrımcılık ve kast sistemine karşı da çetin bir savaş vermişti. Ülkenin yoksul eyaletlerinden Bihpar'da doğan Bindeshwar Pathak da kimseyi tuvaletleri temizlemeye mecbur bıkarmayacak bir sistem kurdu. 1970'de kurduğu Sulabh Sağlık Hareketi, varoş sakinlerinin düşük bir ücret karşılığı kullanabileceği hesaplı ve çevre dostu tuvaletler geliştirdi.

Pathak, tuvaletlerin nasıl işlediğini şöyle anlatıyor: "Tuvalette iki delik var. Birine bir nevi klozetten dışkılar atılıyor, diğeri ise boş kalıyor, sırasının gelmesini bekliyor. İki yıl sonra ilki dolunca, kanal ikinci deliğe yönlendiriliyor. Dışkıların çürümesi sırasında ayrıca biyogaz oluşuyor. Bu enerji ile ışıkları yakıp yemek pişirebiliyoruz.“

Patakh bir tabuyu da yıktı

Sulabh Sağlık Hareketi Hindistan'da 1 milyon 200 bin haneyi bu iki delikli tuvaletler ile donatmış, ayrıca 7 binden fazla umumi tuvalet inşa etmiş. Pathak'ın kurumu böylece, bir yandan ishal riskini azaltırken, bir yandan da tuvalet çukuru boşaltma gibi aşağılayıcı bir işi yapmak zorunda kalan insanların sayısının azalmasını sağladı.

Dünya Su Haftası’nı düzenleyen Stockholm Uluslararası Su Enstitüsü’nün genel müdürü Cecilia Martinsen, bir tabunun yıkıldığını belirterek şunları söyledi: "Dr. Pathak, insan dışkısı konusunda ne yapmamız gerektiğini gündeme getirmesi ve harekete geçmesiyle örnek bir kişi. Basit, ucuz ve iyi bir çözüm geliştiren Dr. Pathak, olayın insani ve sosyal yanını da gözönünde bulundurdu. Hijyen koşullarından bahsederken bu tutum çok önemli.”

Yeni nesillere eğitim imkanı

Sulabh Sağlık Hareketi, sadece tuvalet inşa etmek ile kalmadı, aynı zamanda 1992 yılında Yeni Delhi'de bir okul açarak, özellikle kanalizasyon işinde çalışanların çocuklarına eğitim imkanı tanıdı. Yeni Delhi'de açılan tuvalet müzesiyle de Romalılar'dan günümüze tuvaletin tarihi anlatılıyor ve vücut temizliği konusundaki bilincin güçlendirilmesi hedefleniyor.

Müzede birbirinden ilginç parçalar sergileniyor, ancak Bindeshwar Pathak'ın hayatının en heyecan verici tuvaleti nispeten basit ve sıradan.

Pathak, "Kendi inşa ettiğim ilk tuvalet, hayatımın en heyecan verici tuvaletiydi benim için. Zira hayatımda daha önce hiç sifonlu tuvalet kullanmamıştım. Kırsal kesimde yaşarken, ihtiyacımı açık havada gideriyordum. Şehirde kullandığım tuvaletler ise susuzdu. İlk kez bir Sulabh tuvaleti yaptığım zaman, kendim de kullandım ve bu beni çok mutlu etti“ diyor.

Agnes Bührig / Çeviren: Aydın Üstünel

Editör: Beklan Kulaksızoğlu