Suriye’de iç savaş tüm hızıyla devam ediyor. Suriye'deki çatışmalardan en çok etkilenen ülkelerden biri de komşu ülke Lübnan. İç savaşın başlangıcından bu yana ilk kez Suriye savaş uçaklarına Lübnan güçleri tarafından hava sahasını ihlâl ettikleri gerekçesiyle ateş açıldı. Hafta sonunda ise Suudi Arabistan, Lübnan Ordusu'na 3 milyar dolarlık mali destek sözü vermişti.
Alman Bilim ve Politika Vakfı'nın direktörü Ortadoğu Uzmanı Volker Perthes Suriye ile ilgili sorularımızı yanıtladı:
DW: Sayın Perthes, Suriye'deki iç savaş bir mezhep şavaşına mı dönüştü?
Volker Perthes: Hayır, Suriye'de bölgesel anlamda fazlasıyla yayılarak temsili savaşa dönüşen bir iktidar mücadelesinden söz edilebilir. Ancak bu Sünniler ve Şiiler arasında yaşanan bir savaştan ziyade, İran ve Suudi Arabistan arasında bölgede üstünlük kurmak için yapılan temsili bir savaş.
DW: Irak'ta Irak-Suriye İslam Devleti (İSİS) veya Suriye'de El Kaide gibi İslamcı gruplar nasıl oldu da bu kadar güçlenebildi?
Volker Perthes: Bu büyük ölçüde başka alternatiflerin olmamasına ya da alternatiflerin güçsüz olmasına dayanıyor. Suriye'deki gelişmeleri inceleyen zeki bir gözlemci, çatışan gruplarla ilgili araştırmasının ardından, Suriye'de İslamcı bir devrim yaşanmadığı tespitini yaptı. Ancak Suriye'deki isyancıların radikal İslamcılar tarafından mali anlamda desteklenmesi söz konusu.
El Kaide, El Nusra Cephesi ve Irak-Suriye İslam Devleti gibi İslamcı örgütler örneğin Kuveyt ve Suudi Arabistan'daki özel kesimden fazlasıyla para aldı. Ilımlı, demokratik, kısmen laiklerden oluşan muhalefet ise onları destekleyeceklerini söyleyenler tarafından yarı yolda bırakıldı. Buna Avrupalı ülkeler de dâhil.
DW: Yani sizce Avrupalı ülkeler silah sevkiyatı mı yapmalıydı?
Volker Perthes: Ben şahsen silah sevkiyatlarının işe yarayacağına inanmıyorum. Çünkü silahlar savaşı daha da kızıştırır. Ancak AB'de İngiltere ve Fransa gibi ülkeler silah ambargosunu kaldırıp, silah sevkiyatı yapılacağı sinyalini veri verir, ardından da bu gerçekleşmezse, bu durum yaşanması istenmeyen bir hayal kırıklığına neden olur. Bu, ılımlı muhalefetin Batı ile temaslarının hiçbir getirisi olmadığı izlenimini de güçlendirir. Konu sadece silah değil. Para, teçhizat ve hatta maaşlar... Özgür Suriye Ordusu'ndaki birçok kişi maaş almıyor, El Kaide'dekilerse öyle değil.
DW: Güçlenen İslamcılara karşı ne yapılabilir?
Volker Perthes: Gereken şeyateşkes... Savaşa ara verildiği anda sivil toplum yeniden devreye girer. Ve sivil toplum El Kaide'den oluşacak bir hükümet istemiyor. El Kaide ve ona yakın gruplar şiddet, kaos ve anarşinin hüküm sürdüğü yerlerde büyüyor. Savaşın durması halindeyse destekleri azalacak, bu da başka güçlerin şekillenmesine imkân tanıyacaktır.
DW: İyi de böyle bir ateşkesin pazarlığı kimler arasında yapılacak?
Volker Perthes: Uluslararası toplum ocak ayında Montrö’de yapılacak Cenevre 2 Konferansı’na hazırlanıyor. Burada muhalefet, rejim ve uluslararası destekçilerin temsilcileri bir araya gelecek. Ancak konferansta barış ilan edilmesi ya da bir geçiş hükümetinin oluşturulması umutları fazlasıyla abartılı. Belki bir süreç veya ateşkes başlatılabilir. Gerçi El Kaide kendini buna uymaya zorunlu hissetmeyecektir. Ancak bu noktada ilk sorunuza dönüyoruz: Bugün bir veya birden fazla tarafa destek veren tüm uluslararası güçler bu durumda destek verdikleri kişilere "Eğer ateşkese uymazsanız silah sevkiyatı veya destek yok" demek zorunda kalacaktır."
DW: Farklı uluslararası aktörlerin bu konuda uzlaşması ihtimalini gerçekçi buluyor musunuz?
Volker Perthes: Rusya, AB, ABD ve Türkiye buna çoktan ikna olmuş durumda. Asıl zor olan İran yönetim çevresinin bazı ileri gelenleri gibi güçlü bölgesel destekçiler... Diğer yandan Suudi Arabistan da henüz ikna olmuş değil. Yönetimdeki bazı kişiler halen Esad'a karşı savaşın askerî yollarla kazanılabileceği görüşünde.
DW: Cenevre 2 Konferansı'ndan bir ateşkes anlaşması çıkmazsa tekrar Suriye'ye askeri müdahale noktasına gelinir mi?
Volker Perthes: Bunu ihtimal dahilinde bulmuyorum. Çünkü Suriye konusuna temel ve uzun vadeli bir şekilde bulaşmak uluslararası güçlerin işine gelmez. Bu Irak veya Afganistan'daki gibi bir duruma yol açacağı için iyi de olmaz. Ancak ABD'nin rejim ve El Kaide'nin üslerine doğrudan hava saldırıları söz konusu olabilir; bir kara müdahalesi beklemiyorum.
©Deutsche Welle Türkçe
Diana Hodali / Banu Wöltje
Editör: Başak Özay