Rusya'nın enerji pokerindeki kozları

Baltık Denizi’ndeki Kuzey Akımı doğalgaz nakil boru hattı Rusya Başbakanı Vladimir Putin’in dünya enerji piyasasındaki pokerde elini güçlendiren kozlardan sadece biri. Dev Rusya gözlerini çoktan Avrupa dışındaki enerji hammaddesi müşterilerine çevirdi. Putin, kısa süre önce Pasifik Okyanusu kıyısındaki Kosmino limanından Japonya’ya dizel oranı yüksek Sibirya ham petrolü taşıyan ilk gemiye bizzat hareket emri verdi.

Asya’nın enerjiye aç yükselen piyasaları Arap ülkelerine bağımlılığı azaltmak istediklerinden ilerde bu bölgeye Rusya’dan daha fazla doğalgaz ve petrol akacak. Sibirya-Pasifik boru hattı aynı zamanda jeopolitik bir sinyal özelliği de taşıyor; Dünyanın yüzölçümü en büyük ülkesi enerji hammaddesi ihracatında kendini artık Batı’ya bağımlı hissetmiyor.

Rusya ekonomik çıkarlarının bilincinde

Buna karşılık Avrupa, soğuk bölgelerden gelen enerjiye her zamankinden daha fazla muhtaç. Sadece Almanya 2009 yılında ham petrol ihtiyacının %35’ini Rusya’dan karşıladı. Moskova’da yayımlanan Kommersant gazetesine göre, Kuzey Akımı Kremlin açısından küresel enerji bulmacasının sadece küçük bir karesi. Irak’taki Batı Kurna 2 ve Badra ihalelerini alan Rusya, şimdi de İran ile pazarlık masasına oturdu. Kommersant, Rusya yönetiminin nükleer programından dolayı İran’ı sert bir dille eleştirdiğini ama batılı ülkelerin aksine bu anlaşmazlığın Moskova açısından İslam Cumhuriyeti ile ekonomik işbirliği yapmaya engel teşkil etmediğini yazıyor.

Kuzey Akımı sadece alternatif

Enerji kaynaklarına ulaşma yarışında Batı’nın en güvendiği koz, 8 milyar Euro bedelli Nabucco projesi. Avrupa Birliği, Hazar Denizi’ni orta Avrupa’ya bağlayacak boru hattı sayesinde 2014 yılından itibaren Rusya’ya olan bağımlılığını azaltmayı hedefliyor. Eski Almanya Dışişleri Bakanı Joschka Fischer Nabucco konsorsiyumunun ortakları RWE ve OMV şirketlerine danışmanlık yapıyor. Nabucco lobiciliği Fischer’i, Kuzey Akımı hissedarlar komitesi başkanı olan eski siyasi yoldaşı Gerhard Schröder ile karşı karşıya getirdi.

İran’dan vazgeçilemez

Rus uzman Vadim Gromadin, 9 Nisan’da Baltık Denizi’ne döşenecek olan boru hattının temeli atılırken, AB’nin uzun vadede küresel enerji paylaşımında kaybeden taraf olabileceğini düşünmesi gerektiğini söylüyor. Gromadin Nabucco hattının neyle doldurulacağının hala bilinmediğini ve doğalgaz zengini Türkmenistan’ın Çin’i birinci ortak ilan ettiğini hatırlatıyor. Gerhard Schröder gibi Gromadin de, AB’nin doğalgaz tedarikçisi ve transit ülke olabilecek durumdaki İran ile pazarlık masasına oturmaktan başka çaresi olmadığı görüşünde.

Yeni boru hatları doğuya uzanacak

Dünyanın en büyük ikinci doğalgaz ve ham petrol rezervlerinin bulunduğu İran’ın enerji pokerindeki ağırlığı artıyor. Tahran ve Moskova yönetimleri kısa süre önce İran’ın en büyük doğalgaz kaynaklarından birinin ortaklaşa işletilmesinde anlaşmışlardı. İran doğalgazını taşımak üzere yeni bir boru hattı inşa edilecek. Ama bu kez Rusya’nın geleneksel müşterisi olan Avrupa'ya değil de Pakistan ve Hindistan yönünde.

Enerji ihracatı Rusya’nın can damarı

Nitekim Gazprom ve Lukoil gibi enerji devleri de artık sadece Batı’ya odaklanmıyor. Boru hatları Rusya’nın kan damarları sayılıyor. Dünyanın en büyük hammadde zenginlerinden biri olan Rusya, gayrı safi yurtiçi hasılasının dörtte birini bu sektörde yaratıyor. Devlet bütçesinin %25’i Gazprom’un geliriyle karşılanıyor. Bu nedenle Rusya Kuzey Kutup’undaki enerji rezervlerine de uzanmaya başladı ve kutbun dört bin metre derinliğine bayrağını dikerek bölge üzerinde hak iddia ettiğini kanıtladı. Amerikalı jeologların tahminlerine göre, yerkabuğundaki keşfedilmemiş doğalgaz rezervlerinin %30’u kutup bölgesinde bulunuyor.

Güney Akımı Nabucco’ya rakip

Rusya güney kanadında da güçlü kozlara sahip. Rusya ve Türkiye’nin başbakanları Vladimir Putin ile Recep Tayyip Erdoğan kısa süre önce, Güney Akımı projesinin hızlandırılması hususunda anlaşmışlardı. Bu proje Rus doğalgaz tekelcisi Gazprom’un Orta Asya doğalgazını Türkiye üzerinden batı ve güney Avrupa ülkelerine taşımasını sağlayacağı için Nabucco’nun en önemli rakibi olacak. Hem de Rusya’nın siyasi bakımdan anlaşamadığı Ukrayna’yı devre dışı bırakarak. Kısa süre önce Orta Asyalı bir diplomat şöyle demişti: ‘Gerçi Brüksel’den gelen her enerji lobicisi çantasından renkli broşürler çıkarıyor. Ama Hazar doğalgazının her iki boru hattına da yetip yetmeyeceğini kimse söyleyemiyor.’

© Deutsche Welle Türkçe

DW/dpa, AG/NH